Το νέο σχέδιο για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση παρουσίασε στο υπουργικό συμβούλιο της περασμένης Πέμπτης η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, το οποίο μεταξύ άλλων προβλέπει αλλαγή του τρόπου χρηματοδότησης των Πανεπιστημίων και ενίσχυση του αυτοδιοίκητου των Ιδρυμάτων, με μεταφορά αρμοδιοτήτων από το υπουργείο στα Ιδρύματα και ταυτόχρονη λειτουργία θεσμών λογοδοσίας και ελέγχου.
Το συμβούλιο ενέκρινε το πλαίσιο προτάσεων και τις βασικές κατευθύνσεις που είχε ετοιμάσει η κ. Διαμαντοπούλου, μετά από πολύμηνο διάλογο, ενώ σύμφωνα με το σχεδιασμό της κυβέρνησης το νομοσχέδιο αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Ιουλίου και να έχει ψηφιστεί μέχρι το τέλος του μηνός.
Πρώτη βασική αλλαγή του υπουργείου είναι η θέσπιση Συμβουλίου Ιδρύματος, με ρόλο ελεγκτικό της εκάστοτε διοίκησης. Το Συμβούλιο κάθε ιδρύματος αποτελείται από επτά καθηγητές, εκλεγμένους για τετραετή θητεία από τους ίδιους τους καθηγητές του ιδρύματος, ένα φοιτητή εκλεγμένο από ενιαίο ψηφοδέλτιο για ετήσια θητεία, με καθολική ψηφοφορία των ενεργών φοιτητών του τμήματος και επτά εξωτερικά μέλη, που επιλέγονται για τετραετή θητεία από τους εκλεγμένους καθηγητές του Συμβουλίου.
Το Συμβούλιο του Ιδρύματος, ύστερα από διεθνή πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, θα εκλέγει πρύτανη/ πρόεδρο ΤΕΙ για 3ετή θητεία με φανερή ψηφοφορία. Επιτροπή διερεύνησης, αποτελούμενη από καθηγητές του Ιδρύματος έχει την ευθύνη της πρόσκλησης και της διερεύνησης για την υποβολή υποψηφιοτήτων και ύστερα από δημόσια ακρόασή τους, εισηγείται τους υποψηφίους στο Συμβούλιο, με βάση κυρίως την επιστημονική αναγνώριση αλλά και την διοικητική του/της εμπειρία. Η Σύγκλητος διατηρεί το δικαίωμα αρνησικυρίας για δύο υποψηφίους, ενώ με ανάλογη διαδικασία εκλέγονται από το Συμβούλιο κάθε ιδρύματος οι κοσμήτορες/διευθυντές των σχολών.
Ο πρύτανης/πρόεδρος ΤΕΙ καταρτίζει και εισηγείται, ωστόσο το Συμβούλιο του Ιδρύματος τελικώς εγκρίνει τον Οργανισμό, τον εσωτερικό κανονισμό, την εσωτερική διάρθρωση και οργάνωση κάθε Ιδρύματος.
Βασική διοικητική και ακαδημαϊκή μονάδα σε κάθε ίδρυμα, θα είναι η Σχολή
Κάθε σχολή οργανώνει διαφορετικά προγράμματα σπουδών, και απονέμει τα αντίστοιχα πτυχία. Οι σχολές μπορούν επίσης να οργανώνουν ενιαίο πρόγραμμα σπουδών στο πρώτο έτος, ώστε να εισάγονται οι φοιτητές σε σχολές και να εντάσσονται στα προγράμματα σπουδών μετά το πρώτο έτος.
Για το συντονισμό της διδασκαλίας και της έρευνας, οι καθηγητές κάθε σχολής συγκροτούν επιμέρους εργαστήρια και κλινικές. Οι σχολές διοικούνται από τον κοσμήτορα/διευθυντή, την κοσμητεία/διεύθυνση της σχολής και τη γενική συνέλευση.
Ιδρύονται στα Πανεπιστήμια μεταπτυχιακές σχολές και σχολές Διά Βίου Μάθησης αλλά και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης
Τα ΑΕΙ μπορούν να οργανώνουν μονοετείς και διετείς σπουδές με τρόπο που ορίζει το κάθε Ίδρυμα.
Καταργείται η βαθμίδα του λέκτορα
Τρείς θα είναι πλέον οι βασικές βαθμίδες στην πανεπιστημιακή κοινότητα (επίκουρος, αναπληρωτής καθηγητής, καθηγητής) μετά την κατάργηση του λέκτορα. Οι πανεπιστημιακοί θα μονιμοποιούνται στη βαθμίδα του αναπληρωτή καθηγητή, ενώ οι επίκουροι καθηγητές εκλέγονται για τετραετή θητεία, με δυνατότητα ανανέωσης για άλλη μία θητεία ύστερα από κρίση. Η εξέλιξη τους στη βαθμίδα του αναπληρωτή καθηγητή γίνεται με ανοικτή διαδικασία.
«Συμβόλαια» θα γίνονται με καθηγητές που θα επιλέγει κάθε πανεπιστήμιο
Τα ΑΕΙ δύνανται να αναθέτουν τη διδασκαλία μαθημάτων σε εντεταλμένους διδασκαλίας με ατομικές, ανανεώσιμες, συμβάσεις εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, πλήρους απασχόλησης, διάρκειας ενός ως τριών ακαδημαϊκών ετών και με ανώτατο συνολικό όριο τα πέντε έτη. Τα λεπτομερή προσόντα για την εκλογή σε θέση καθηγητή και οι υποχρεώσεις του διδακτικού προσωπικού καθορίζονται στον Οργανισμό κάθε Ιδρύματος.
Αξιολόγηση μόνιμων καθηγητών
Οι μόνιμοι πρωτοβάθμιοι καθηγητές αξιολογούνται κάθε πέντε χρόνια ως προς το επιστημονικό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό τους έργο από ειδικές επιτροπές κρίσης, όπως καθορίζεται στον Οργανισμό του Ιδρύματος. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης κοινοποιούνται στον αξιολογούμενο και στον οικείο κοσμήτορα, ο οποίος προτείνει στο Συμβούλιο, με βάση τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, συγκεκριμένες επιβραβεύσεις στους καθηγητές που διακρίνονται. Σε περιπτώσεις αρνητικής αξιολόγησης οι καθηγητές είναι δυνατόν, με απόφαση του κοσμήτορα, να έχουν συγκεκριμένες ακαδημαϊκές επιπτώσεις (όπως πχ μείωση μισθού, ή μετακίνηση σε άλλη θέση δημοσίου).
Νέο καθεστώς απασχόλησης
Συστήνεται νέα κατηγορία καθεστώτος απασχόλησης, αυτή της «πλήρους και αποκλειστικής» που θα λαμβάνει και πλήρη αμοιβή.
Εκλογές καθηγητών
Τα εκλεκτορικά σώματα για τις προαγωγές των καθηγητών αλλάζουν, καθώς αυτοί θα επιλέγονται από επιτροπές επιλογής καθηγητών που αποτελούνται από επτά μέλη, καθηγητές ή αναπληρωτές καθηγητές. Από την επταμελή επιτροπή τρείς είναι καθηγητές ή αντίστοιχης βαθμίδας ερευνητές Ιδρύματος της αλλοδαπής και σε ειδικά αιτιολογημένες περιπτώσεις, από άλλο Ίδρυμα της ημεδαπής.
Τα μέλη των επιτροπών επιλογής καθηγητών ορίζονται με κλήρωση, η οποία διεξάγεται σε συνεδρίαση της κοσμητείας/διεύθυνσης από καταλόγους εσωτερικών και εξωτερικών μελών. Οι κατάλογοι είναι τετραετούς διάρκειας, συντάσσονται από την κοσμητεία/διεύθυνση της σχολής ανά ειδικότερο γνωστικό πεδίο -ή όπου είναι εφικτό ανά γνωστικό αντικείμενο- εγκρίνονται από το Συμβούλιο του Ιδρύματος και δημοσιεύονται σε διακριτή θέση στον ιστότοπό του.
Συστήνονται Έδρες στα Πανεπιστήμια
Τα Ιδρύματα μπορούν να ιδρύουν και να διατηρούν επώνυμες έδρες διδασκαλίας και έρευνας (από κληροδοτήματα, χορηγίες, κλπ.) ύστερα από έγκριση των ακαδημαϊκών τους οργάνων.
Νέα διάρθρωση των σπουδών
Οι σπουδές στην ανώτατη εκπαίδευση «πέφτουν» στα τρία έτη (έως σήμερα ήταν 4ετεις) και οργανώνονται στους τρεις κύκλους του ευρωπαϊκού χώρου ανώτατης εκπαίδευσης (180 συνολικά πιστωτικές μονάδες).
Ο πρώτος κύκλος συνίσταται στην παρακολούθηση ενός προγράμματος σπουδών και περιλαμβάνει μαθήματα που αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστον σε 180 ακαδημαϊκές μονάδες. Ένα έτος αντιστοιχεί τουλάχιστον σε 60 ακαδημαϊκές μονάδες, ενώ ένα Ίδρυμα μπορεί να οργανώνει και προγράμματα σύντομου κύκλου σπουδών, ως μέρος του πρώτου κύκλου ή συνδεδεμένα με αυτόν, που αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστο σε 60 και κατά ανώτατο όριο σε 120 ακαδημαϊκές μονάδες και οδηγούν στην απονομή διπλώματος σύντομου κύκλου.
Ο δεύτερος κύκλος συνίσταται στην παρακολούθηση προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών και περιλαμβάνει μαθήματα που αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστο σε 60 και κατά μέγιστο σε 120 ακαδημαϊκές μονάδες.
Ο τρίτος κύκλος είναι οι διδακτορικές σπουδές και μπορεί να περιλαμβάνει μαθήματα που αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστο σε 60 και κατά μέγιστο σε 120 ακαδημαϊκές μονάδες, καθώς και την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής.
Για κάθε υποψήφιο διδάκτορα διορίζεται τριμελής συμβουλευτική επιτροπή. Η τελική αξιολόγηση της διατριβής γίνεται από διμελή επιτροπή εξέτασης, εκ της οποίας το ένα μέλος είναι καθηγητής του Ιδρύματος και το άλλο Ιδρύματος του εξωτερικού, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις άλλου Ιδρύματος της ημεδαπής.
Προγράμματα σπουδών στα Αγγλικά
Δίνεται η δυνατότητα στα Ιδρύματα να οργανώνουν και να προσφέρουν προγράμματα σπουδών, ως αποτέλεσμα συνεργασίας των σχολών τους ή σε συνεργασία με άλλα Ιδρύματα της ημεδαπής ή της αλλοδαπής και σε ξένη γλώσσα, καθώς και ειδικά προγράμματα Διά Βίου Μάθησης, με παραδοσιακές μορφές και εξ αποστάσεως. Δίνεται επίσης η δυνατότητα στα Ιδρύματα να οργανώνουν Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα της χώρας ή της αλλοδαπής, ενώ όλα τα προγράμματα σπουδών πιστοποιούνται από την ανεξάρτητη αρχή ή από πιστοποιημένους από αυτήν διεθνείς φορείς πιστοποίησης.
Ενισχύονται οι διαδικασίες αξιολόγησης της ποιότητας που έχουν εισαχθεί από το 2005
Από συμβουλευτικές για τα Ιδρύματα και τις διοικήσεις τους, οι διαδικασίες αξιολόγησης μετατρέπονται σε διαδικασίες πιστοποίησης. Για το λόγο αυτό, διευρύνονται οι αρμοδιότητες της Μονάδας Διασφάλισης της Ποιότητας κάθε Ιδρύματος, ώστε να αποτελέσει το όργανο διοίκησης σε κάθε ένα που σχεδιάζει, αναπτύσσει και συντονίζει τις εσωτερικές διαδικασίες διασφάλισης της ποιότητάς του και υποστηρίζει τις διαδικασίες εξωτερικής πιστοποίησης.
Επίσης, η ανεξάρτητη Αρχή Διασφάλισης της Ποιότητας που θεσμοθετήθηκε το 2005 μετεξελίσσεται και αναλαμβάνει την αρμοδιότητα για την πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών και των εσωτερικών συστημάτων διασφάλισης της ποιότητας των Ιδρυμάτων.
Κέντρα αριστείας
Για την επιβράβευση και υποστήριξη βέλτιστων πρακτικών ποιότητας και καινοτομίας εντός των ΑΕΙ, θεσμοθετούνται διαδικασίες αξιολόγησης για την ανακήρυξη ακαδημαϊκών μονάδων (Προγράμματα Σπουδών, Σχολών, ΑΕΙ) ως Κέντρων Αριστείας.
Δημόσια χρηματοδότηση
Για τη βελτίωση της απόδοσης των Ιδρυμάτων και την εισαγωγή κινήτρων στη λειτουργία τους, η δημόσια χρηματοδότηση κατανέμεται σε αυτά με βάση αντικειμενικά κριτήρια και δείκτες, ενώ διακρίνεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος κατανέμεται στα Ιδρύματα με βάση τον αριθμό των ενεργών φοιτητών που εγγράφονται σε αυτό και το κόστος σπουδών ανά φοιτητή, ενώ το υπόλοιπο στα Ιδρύματα με βάση τους δείκτες ποιότητας και επιτευγμάτων και σύμφωνα με τον βαθμό επίτευξης των στόχων που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ της πολιτείας και των Ιδρυμάτων. Κάθε Ίδρυμα επιλέγει τους δείκτες ποιότητας και επιτευγμάτων με βάση τους οποίους επιθυμεί να αξιολογηθεί, ώστε, παράλληλα με τη βελτίωση της απόδοσης και της αποτελεσματικότητας να διασφαλίζεται η δυνατότητά τους να διαφοροποιούν τη στρατηγική ανάπτυξής τους.
Ένα Νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου σε κάθε ΑΕΙ
Για την ενίσχυση της διοικητικής ευελιξίας, σε κάθε ΑΕΙ ιδρύεται με ΠΔ ειδικό νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου υπό την εποπτεία του Συμβουλίου του Ιδρύματος. Πρόεδρος του ΝΠΙΔ ορίζεται ένας εκ των αναπληρωτών πρυτάνεων/προέδρων, επιλογής του πρυτάνεως/προέδρου. Το ΝΠΙΔ του Ιδρύματος διαχειρίζεται και αξιοποιεί τους πόρους των ερευνητικών και αναπτυξιακών προγραμμάτων και της κινητής και ακίνητης περιουσίας τους, αλλά και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνάς τους. Για την καλύτερη αξιοποίηση, τη βελτίωση της απόδοσης και της ποιότητας των υπηρεσιών δύναται να ανατίθενται στο ΝΠΙΔ και υπηρεσίες προς φοιτητές (φοιτητικές εστίες, εστιατόρια, κυλικεία, κλπ.). Παραμένουν οι τετραετείς προγραμματισμοί των Ιδρυμάτων.
«Αιώνιοι φοιτητές»
Η φοιτητική ιδιότητα διατηρείται με την εγγραφή των φοιτητών σε κάθε εξάμηνο, ενώ χάνεται σε περίπτωση μη εγγραφής σε δύο συνεχόμενα εξάμηνα. Οι φοιτητές που αποδεδειγμένα εργάζονται, δύνανται να εγγράφονται με καθεστώς μερικής φοίτησης. Μετά το ν + 2 οι φοιτητές πλήρους φοίτησης και μετά το 2ν οι φοιτητές μερικής φοίτησης, οι όροι και οι προϋποθέσεις για διατήρηση της φοιτητικής ιδιότητας ορίζονται από τα Ιδρύματα.
Φοιτητικός συνδικαλισμός
Οι εκπρόσωποι των φοιτητών στα όργανα διοίκησης των ιδρυμάτων εκλέγονται από ενιαίο ψηφοδέλτιο με άμεση, καθολική, ταξινομική και μυστική ψηφοφορία από το σύνολο των ενεργών φοιτητών. Για τη διασφάλιση της συμμετοχής των φοιτητών στη λειτουργία του Ιδρύματος, αυτά δύνανται να συγκροτούν: α) συμβούλιο φοιτητικής μέριμνας σε επίπεδο ιδρύματος, β) συμβούλια σπουδών ανά σχολή ή/και πρόγραμμα σπουδών. Στα συμβούλια αυτά, με γνωμοδοτικό χαρακτήρα, η συμμετοχή φοιτητών ανέρχεται στο 40%, ενώ οι λεπτομέρειες ορίζονται στον Οργανισμό και τον Εσωτερικό Κανονισμό των Ιδρυμάτων. Τα Ιδρύματα συγκροτούν υπηρεσία Συνηγόρου του φοιτητή για την επίλυση διαφορών τους με το Ίδρυμα και τη διοίκησή του.
Άτοκα δάνεια
Με υπουργική απόφαση ορίζονται οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση άτοκων δανείων σε φοιτητές (πρώτου κύκλου) ή σε ορισμένες άλλες κατηγορίες φοιτητών, από πιστωτικά Ιδρύματα της χώρας, με εγγύηση του ελληνικού δημοσίου και δυνατότητα τμηματικής αποπληρωμής του δανείου μετά την έναρξη απασχόλησής τους ή την απόκτηση ατομικού εισοδήματος.
Ακαδημαϊκή ελευθερία-άσυλο
Αναφέρεται απλά στο κείμενο του υπουργείου Παιδείας: «Πλήρης και πιστή εγγύηση της επιστημονικής ελευθερίας και της ελευθερίας της έκφρασης μέσα στα ΑΕΙ. Απομάκρυνση από το μοντέλου χωροταξικού ορισμού και επιστροφή στις ρίζες του ασύλου».
Διεθνοποίηση
Ενίσχυση διεθνών προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών, που θα προσελκύουν και ξένους φοιτητές, προσφορά προγραμμάτων και σε ξένη γλώσσα. Η εκλογή των καθηγητών θα γίνεται από διεθνούς σύνθεσης εκλεκτορικά σώματα, ενώ δυνατότητα εκλογής θα έχουν και αλλοδαποί ως μέλη ΔΕΠ. Ακόμα, θα παρέχεται η δυνατότητα ταυτόχρονης κατοχής θέσης ΔΕΠ σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια (dual appointments) ώστε οι διακεκριμένοι έλληνες-ελληνίδες και ξένοι επιστήμονες να μπορούν να προσφέρουν την εμπειρία τους στα ελληνικά πανεπιστήμια χωρίς να υποχρεώνονται να εγκαταλείπουν τη θέση τους. Ακόμη προβλέπεται ενθάρρυνση της ίδρυσης παραρτημάτων των ελληνικών Πανεπιστημίων σε άλλες χώρες, υιοθέτηση και εφαρμογή του εθνικού πλαισίου προσόντων (NQF) κατά τα πρότυπα του αντίστοιχου ευρωπαϊκού πλαισίου προσόντων, καθώς και σύνδεση των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών με διεθνείς βάσεις δεδομένων του εξωτερικού με διττό σκοπό: α) την πρόσβαση στην επιστημονική δεξαμενή γνώσης και β) τη δημοσιοποίηση της ελληνικής επιστημονικής παραγωγής στο εξωτερικό και τέλος συστηματική προώθηση των ελληνικών Πανεπιστήμιων και ΤΕΙ στο εξωτερικό σε συνεργασία με το υπουργείο Εξωτερικών και το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού.
