Κατά μήνα Ιούλιο του έτους 1876, ο τότε αρχιεπίσκοπος Μονεμβασίας και Σπάρτης Διονύσιος Σασανάς, ταξιδεύων με το πλοίο της γραμμής και ευρισκόμενος στο Γύθειο, ένιωσε ισχυρή αδιαθεσία. Κατέφυγε αμέσως στο σπίτι του τοπικού επισκόπου Μάνης Παρθενίου, αφήνοντας εκεί την τελευταία του πνοή.
Ιδού τώρα το αγγελτήριο της κοίμησής του, το περιεχόμενο του οποίου αφήνει ερωτηματικά:

«Τηλεγραφικώς ανηγγέλθη ενταύθα [στη Σπάρτη] περί ώραν 9 π.μ. της προπαρελθούσης Κυριακής ότι ο Σεβασμιώτατος αρχιεπίσκοπος Μονεμβασίας και Σπάρτης Διονύσιος παρέδωκε το πνεύμα προς τον Πλάστην περί ώραν 11 μ.μ. του Σαββάτου, ευρισκόμενος εν Γυθείω και εν τη οικία του Σεβασμιώτατου επισκόπου Γυθείου Παρθενίου Χρυσικάκη. Άμα διαδοθείσης της θλιβερής αγγελίας ενταύθα ο λαός αθρόως συνήχθη και ήτησε τηλεγραφικώς δια του Δημάρχου Σπάρτης το πτώμα [τη σορό] του θανόντος Αρχιεπισκόπου παρά του Επισκόπου Γυθείου, όπως ταφή εν τη Αρχιεπισκοπή του [στη Σπάρτη]. διότι έκαστος πολίτης αναλογιζόμενος ότι είτε λόγω είτε έργω παρεπίκρανε τον σεβ. Ιεράρχην εδικαιούτο νʼ ασπασθή την δεξιάν του δια τελευταίαν φοράν. Απάντησις εκ μέρους των συγγενών του εδόθη ενταύθα ότι η μεταφορά του νεκρού καθίσταται αδύνατος. Ο θανών αρχιεπίσκοπος Μονεμβασίας και Σπάρτης Διονύσιος ετάφη εν Γυθείω ως ξένος, ούχ ήτον όμως πλήθος λαού συνώδευσε τον προκείμενον νεκρόν μέχρι του τάφου, τρεις δε λόγοι εξεφωνήθησαν επί του νεκρού.
Γαίαν έχεις ελαφράν ιεράρχα Διονύσιε…»
Η Διαθήκη του Διονυσίου Σασανά…
Εν συνεχεία του παραπάνω διαβάζουμε τα εξής:

«… Την παρελούσαν Πέμπτην [Ιούλιος 1876] ανεγνώσθη εν Δικαστηρίω και εν τω μέσω πολυπληθούς ακροατηρίου η ιδιόχειρος  Διαθήκη του προ ημερών θανόντος Σεβασμιωτάτου Αρχιεπισκόπου Διονυσίου Σασανά, της οποίας το περιληπτικόν μέρος έχει ως ακολούθως…»
(Σημείωση του υπογράφοντος: Δημοσιεύσαμε αυτή τη Διαθήκη εδώ, πριν από λίγα χρόνια.)
Φαίνεται όμως ότι το περιεχόμενο της Διαθήκης εκείνης του Διονυσίου δεν ικανοποίησε τους κατοίκους της περιοχής, ιδιαίτερα τους θρησκεύοντες, γιʼ αυτό και τα σχετικά σχόλια ήταν πικρά, πικρότατα, ως ακολούθως:

«Η Διαθήκη του θανόντος Αρχιεπισκόπου μας [Μονεμβασίας και Σπάρτης] Διονυσίου Σασανά πολυειδώς και πολυτρόπως σχολιάζεται παρά της κοινωνίας μας, ως μη ούσα σύμφωνος [συγκρινομένη], ούτε μεθʼ ενός σαγματοποιού [κατασκευαστού σαμαριών υποζυγίων!] εκ Πατρών Γ. Αδαμοπούλου…» (Εν Σπάρτη, 1876)
Το δικό μας σχόλιο: Ευχής έργου θα είναι, ένας Επίσκοπος της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας να μην έχει νʼ αφήσει πολλά σε συγγενείς κληρονόμους του. Αν έχει κάτι, υλικό και πνευματικό, καλύτερα είναι να το αφήσει στη «διψασμένη γη» της Εκκλησίας μας.
Οι κατακρίσεις πάντως εκ μέρους ημών είναι πάντα εύκολες. Ας είμαστε συγχωρητικοί και ανεκτικοί εν απαθεία. Διότι Ένας και μόνον Ένας είναι ο τελικός Κριτής, ο ερευνών «νεφρούς και καρδίας». Ας τον περιμένουμε με ειρήνη και ελπίδα.
Η εκλογή αρχιεπισκόπου Σπάρτης καθυστερεί πολύ. Γιατί;
Μετά την εκδημία του αρχιεπισκόπου Μονεμβασίας και Σπάρτης Διονυσίου Σασανά, ο εκκλησιαστικός θρόνος της περιοχής έμεινε κενός για χρόνια ολόκληρα. Πολλές τότε σκανδαλώδεις δυσλειτουργίες στη διοίκηση της τοπικής Εκκλησίας μας παρουσιάστηκαν. Ιδού επʼ αυτών ένα σχετικό πικρό σχόλιο:
Μανθάνομεν ότι και ετέρα ιερά Σύνοδος υπάρχει εις κάποιον χωρίον της Επαρχίας μας εκδίδουσα αδείας γάμων άνευ εγκρίσεως ανωτέρας αρχής. Ούτω προ ημερών ο ιερεύς του χωρίου εκείνου προέβη εις την του Μυστηρίου του γάμου εκτέλεσιν άνευ εγκρίσεως της Επισκοπικής Επιτροπής [η οποία είχε απωλέσει το κύρος της], διότι εστηρίζετο επί της ισχύος της πρωθυπουργίας Τρικούπη.
Εις ταύτα τι λέγει η Επισκοπική Επιτροπή, προ του γραφείου της οποίας διήλθον πομποδώς μετά πυροβολισμών οι νυμφίοι; Προσεχώς πλείω [περισσότερα]. (Εν Σπάρτη, 1884)
Όταν ο λαός ζητά συγκεκριμένο κληρικό για Αρχιερέα
Μονεμβασίας και Σπάρτης
Και ενώ η ηγεσία της ευρύτερης Εκκλησίας δεν εφρόντιζε να έχει Αρχιερέα η Μονεμβασία και Σπάρτη, προσπαθούσε ο ίδιος ο λαός να το επιτύχει, προτείνοντας μάλιστα συγκεκριμένο πρόσωπο κληρικού, αποδεκτό από τους Χριστιανούς της περιοχής μας.

Ιδού το σχετικό κείμενο:
Τα δημοτικά Συμβούλια της Επαρχίας μας συνέταξαν ψηφίσματα δια των οποίων υποδεικνύουσι προς την Κυβέρνησιν και ιδίως προς τον Υπουργόν των Εκκλησιαστικών [που ήταν η πραγματική «εκκλησιαστική» εξουσία, τότε] ίνα προβή εις χειροτονία Αρχιερέως δια την χηρεύουσαν θέσιν Μονεμβασίας και Σπάρτης, και ως τοιούτον προτείνωσιν τον ιερέα Μητροπόλεως και Προλύτην [πτυχιούχον του Πανεπ. Αθηνών] της Θεολογίας, κ. Παρθένιον Δημητρόπουλον… (Εν Σπάρτη, 1884)
Εισακούστηκε μήπως η φωνή του κόσμου για εκλογή Αρχιερέα Μονεμβασίας και Σπάρτης και μάλιστα του συγκεκριμένου προσώπου «η πανδήμως εκφρασθείσα γνώμη 8 μυριάδων [=80 χιλιάδων] λαού»;
Όχι, δεν εισακούστηκε!
Οι Σπαρτιάτες τότε εθύμωσαν, και η «επίθεσή» τους καθʼ ολοκλήρου του Συστήματος εκλογής Αρχιερέων ήταν σκληρή, σκληρότατη…