Εκείνο το πρωινό Κυριακής της 4ης Ιουνίου 1944, 21 άνθρωποι, ανάμεσά τους και μικρά παιδιά, εκτελέστηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής. Εικοσιένα αθώα θύματα ενός προμελετημένου και καλά σχεδιασμένου εγκλήματος, που ζητούσε αίμα και φωτιά. Φωτιά που έκαψε 295 σπίτια, σχεδόν όλα όσα σπίτια που υπήρχαν τότε σε αυτόν τον τόπο, τον τόπο θυσίας.
Μετά τη δραματική παράκληση του γέροντα γυμνασιάρχη, Σωτήρη Καμαρινού, να σταματήσουν να σκοτώνουν γέρους και γυναικόπαιδα, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το χωριό, για να συνεχίσουν το έργο της πυρπόλησης στο γειτονικό χωριό της Ζούπενας-Άγιοι Ανάργυροι (5-6-1944).
Το ολοκαύτωμα του Αγίου Δημητρίου δε σηματοδοτεί μόνο τα χρόνια πόνου που κουβαλά αυτός ο τόπος, αλλά τη βίαιη τομή που άλλαξε καθοριστικά τον ιστορικό χρόνο και τον ατομικό βίο στην περιοχή του Ζάρακα.
Όπως προκύπτουν από αρχεία και τα τηλεγραφήματα προς τη στρατιωτική διοίκηση του Γ’ Ράϊχ, η επιχείρηση Flamigo είχε στόχο την εκκαθάριση του Πάρνωνα από τις αντιστασιακές δυνάμεις.
Το βασικό και αδιάσειστο ιστορικό στοιχείο για το ολοκαύτωμα του Αγίου Δημητρίου στις 4 – 6 – 1944 αποτέλεσε μέρος των αντιποίνων από εκτέλεση του υποστράτηγου της ναζιστικής Γερμανίας, Φράντς Κρεχ και τεσσάρων μελών της συνοδείας, που έλαβε χώρα στις 27/4/1944 στην περιοχή της Γκαγκανιάς των Μολάων από τη διμοιρία του 8ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ (Λακωνίας), υπό τον ανθυπολοχαγό (ΠΖ) του Ελληνικού Στρατού, Μανώλη Σταθάκη (την προηγούμενη ημέρα είχε γίνει η απαγωγή του υποστράτηγου Κράιπε από Βρετανούς και Έλληνες αντιστασιακούς στην Κρήτη).
Συμπτωματικά, ο υποστράτηγος Φράντς Κρεχ, μαζί με τον υποστράτηγο Κράιπε, θα συμμετείχαν στο κίνημα των αντιφρονούντων «Ελεύθερων Γερμανών».
Ως αντίποινα της εκτέλεσης του Φράντς Κρεχ, οι γερμανικές δυνάμεις προχώρησαν στην εκτέλεση των 200 της Καισαριανής.
Συνολικά εκτελέστηκαν 325 περίπου άτομα, ενώ υπήρξαν και άλλοι νεκροί στο δρόμο της επιστροφής της 117 Μεραρχίας των Γερμανών από τους Μολάους στη Σπάρτη (του Χέλμουτ Φέλμυ στη δίκη της Νυρεμβέργης).
Ο Χέλμουτ Φέλμυ δικαιολόγησε τον αριθμό των εκτελεσμένων λόγω της ιδιότητας του Κρεχ ως διοικητή Μεραρχίας.
Από την ημέρα εκείνη (27/4/1944) η περιοχή της Πελοποννήσου κηρύχτηκε ως «ζώνη επιχειρήσεων», δηλαδή ανοιχτό πολεμικό μέτωπο.
Τις διαταγές για αντίποινα τις έδωσε ο άμεσα υπηρεσιακά ανώτερος πολεμικός διοικητής της Πελοποννήσου, υποστράτηγος Καρλ φον Λε Σουίρ.
Το ολοκαύτωμα ήταν η αρχή της ολοκλήρωσης ενός κύκλου αντιστασιακού αγώνα των Αγιοδημητριωτών, όπως της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, για την ελευθερία της πατρίδας από τους ‘’απρόσκλητους’’ κατακτητές της Ναζιστικής Γερμανίας που εκτός του καψίματος σπιτιών, του σχολείου, κορυφώθηκε με το κάψιμο της εκκλησίας του Αγίου Χαραλάμπους.
Την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων ακολούθησε η επιστροφή των κατοίκων που είχαν καταφύγει στις γύρω περιοχές, για να περισυλλέξουν τους νεκρούς, να τους θάψουν και για να περάσουν, μαζί με τους επιζήσαντες του ολοκαυτώματος, το μαρτύριο της προσπάθειας να επιβιώσουν, να ξαναστήσουν τη ζωή τους πάνω στην ‘’ολόμαυρη ράχη’!
Με γενναιότητα θάρρους, ψυχής και αλληλεγγύης, κατάφεραν να ξαναχτίσουν ό,τι καταστράφηκε, να ξαναρχίσουν από το μηδέν, και να παραδώσουν στις επόμενες γενιές ένα πανέμορφο χωριό, ένα χωριό που φέρει, παρ’ όλα αυτά, διαχρονικά το μαρτυρικό φορτίο και πρέπει έστω και αργά να δικαιωθεί.
Μαρτυρίες πολλές για την αποφράδα ημέρα της 4ης Ιουνίου του 1944 και το αίτημα δίκαιο για να κατοχυρωθεί θεσμικά ο Άγιος Δημήτριος του Δήμου Ευρώτα, ως μαρτυρικό χωριό.
Τα εγκλήματα πολέμου, εναντίον αμάχων και αθώων, πρέπει να τιμωρούνται και να πληρώνονται. Ασφαλώς δεν έχει πρωταρχική σημασία, η οικονομική/χρηματική αποτίμησή τους. Είναι σίγουρο ότι ο τραγικός θάνατος των αμάχων δεν αποζημιώνεται. Μεγαλύτερη αξία έχει η ηθική δικαίωση, που θα αισθανθούν οι συγγενείς των θυμάτων, από το γεγονός ότι οι Γερμανοί Ναζιστές που εκτέλεσαν τους ανθρώπους τους, και έκαψαν το χωριό θα υποχρεωθούν να πληρώσουν για το έγκλημά τους αυτό.
Σήμερα, πορευόμαστε ως χώρα και λαός μαζί με την Γερμανία στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην κοινή προσπάθεια για ειρήνη, δημοκρατία, ελευθερία κοινωνική αλληλεγγύη οικονομική και κοινωνική συνοχή. Με τους λαούς της Ευρώπης να απαιτούν Ειρήνη, ποτέ πια πόλεμος, ποτέ πια Φασισμός.
Όμως το σύγχρονο γερμανικό κράτος δεν θα πρέπει να λησμονεί ότι το αποκαλούμενο ‘’γερμανικό θαύμα’’, μεταπολεμικά, στηρίχθηκε κυρίως στην αποφυγή της καταβολής επανορθώσεων και αποζημιώσεων. Γι’ αυτό, όταν απευθύνονται με καθοιονδήποτε τρόπο προς την Ελλάδα και τους Έλληνες, θα πρέπει να ενθυμούνται τις θηριωδίες των σύγχρονων προγόνων τους, που έπραξαν 79 χρόνια πριν και στον Άγιο Δημήτριο του Δήμου Ευρώτα.
Η Ειρήνη πρέπει να είναι η κορωνίδα των πανανθρώπινων αξιών 79 χρόνια μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η Ευρώπη πρέπει να την διασφαλίζει ισόρροπα και ισοδύναμα για όλα τα κράτη – μέλη της, όταν απειλούνται από τρίτες πολεμοχαρείς και επεκτατικές δυνάμεις, χωρίς οικονομικούς και πολιτικούς συμβιβασμούς.
Η Ελλάδα, πέρα των πολιτικών και πολιτιστικών βάσεων και των αρχών της Δημοκρατίας που έδωσε διαχρονικά στην Ευρώπη, υπήρξε και στυλοβάτης της Ελευθερίας, της Ανεξαρτησίας και της Νίκης των λαών από τον γερμανικό Ναζισμό κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Γιατί είναι διαχρονικό δόγμα ότι ‘’οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες – Τσώρτσιλ’’ όταν και όποτε χρειαστεί!
Η ιστορία του χωριού ζητά δικαίωση και η Πολιτεία υποχρεούται να αποδώσει θεσμικά τα οφειλόμενα στον Άγιο Δημήτριο.
