Γράφει ο Ιωάννης Σαμαρτζής*
Ο πολιτισμός αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής υπόστασης του ανθρώπου και τον συνοδεύει απερίσπαστα σε όλη την πορεία της ζωής του. Εκφραστές του πολιτιστικού γίγνεσθαι ,ως αποτέλεσμα ομαδικής διεργασίας, δύναται να χαρακτηριστούν, μεταξύ άλλων, τα σωματεία που ασχολούνται με τον πολιτισμό, οι λεγόμενοι «Πολιτιστικοί Σύλλογοι».
Με τον όρο σωματείο/σύλλογος εννοείται μια ένωση ανθρώπων (συγκεκριμένα άνω των είκοσι ενηλίκων) υπό τη μορφή νομικού προσώπου, η οποία δεν φέρει κερδοσκοπικό χαρακτήρα και αποσκοπεί σε έναν ή περισσότερους κοινούς σκοπούς. Οι συμβαλλόμενοι ομόφωνα συντάσσουν ξεκάθαρο πλαίσιο κανόνων και ενδελεχών τρόπων λειτουργίας του σωματείου (συγγράφοντας και υπογράφοντας το καταστατικό του σωματείου), έπειτα το καταθέτουν, δια αντιπροσώπου, στο οικείο πρωτοδικείο. Στο καταστατικό λειτουργίας του σωματείου υποχρεωτικά περιλαμβάνεται η επωνυμία του, οι σκοποί και οι τρόποι επίτευξης των, οι διαδικασίες εγγραφής των μελών του, τα όργανα εκπροσώπησης κ.λπ. Η προαναφερθείσα αυτή ένωση λαμβάνει επισήμως νομική μορφή όταν καταγραφεί σε ειδικό βιβλίο του πρωτοδικείου.
Στον ελληνικό χώρο παρότι φαινομενικά υπάρχει πληθώρα εγγεγραμμένων πολιτιστικών σωματείων, διαπιστώνεται ότι, εν τοις πράγμασι, δεν είναι όλα τα εγγεγραμμένα σωματεία ενεργά. Ορισμένα δεν παρουσιάζουν δραστηριότητα και υπάρχουν μόνο τυπικά. Παράλληλα, οφείλεται να τονιστεί ότι και οι πολιτιστικοί σύλλογοι που λειτουργούν στην πράξη, μπορούν να χωριστούν σε δυο κατηγορίες: οι μεν σύλλογοι που ως πρότυπα, βρίσκονται διαρκώς παρόντες στο πολιτιστικό έργο, και τις καταστατικές τους αρχές/σκοπούς, παρέχοντας ποιοτικές και ποικίλες δράσεις (λ.χ. εκπαιδευτικές ημερίδες, εκδηλώσεις, ομαδικές διεργασίες, αναβιώσεις ηθών & εθίμων κ.α), και οι δε πολιτιστικοί σύλλογοι που πραγματοποιούν ελάχιστες έως μηδαμινές δράσεις ετησίως (συνήθως ένα πανηγύρι/ εκδηλώσεις σχεδόν αποκλειστικά ψυχαγωγικού περιεχομένου, που δεν αντιστοιχούν απόλυτα στην αποστολή του σωματείου), ενώ δεν ενδιαφέρονται για τις εσωτερικές διαδικασίες του (Γενική Συνέλευση, εσωτερικά όργανα κ.λπ.), γεγονός που αποδεικνύει την απουσία χρηστικού και εποικοδομητικού ελέγχου των σωματείων σχετικά με το αν όντως επιτελούν τον πραγματικό πολιτιστικό σκοπό τους και τηρούν τις σχετικές νόμιμες διαδικασίες (εφαρμόζουν το καταστατικό, έχουν πραγματική και όχι «εικονική» διοίκηση, συλλογικά όργανα κ.ο.κ), χωρίς αυτό να βάλει την ανέκαθεν αυτονομία τους.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονίσουμε ότι παρότι υπάρχουν σύλλογοι που ειλικρινώς επιθυμούν να είναι παραγωγικοί, καθίσταται στην πράξη αρκετά δύσκολη η επώαση ορισμένων ζητημάτων με τα οποία βρίσκονται αντιμέτωποι οι πολιτιστικοί σύλλογοι, ειδικώς τα τελευταία χρόνια, ώστε να καταστούν λειτουργικοί. Χαρακτηριστικά προβλήματα είναι η απουσία εθελοντικού δυναμικού, οι περιορισμένοι πόροι, η γραφειοκρατία και η, κατά τόπους, έλλειψη τεχνολογικών μέσων/τεχνολογικής εκπαίδευσης για την αντιμετώπιση της. Συνέπεια του προηγούμενου είναι η ταλαιπωρία του εκάστοτε διοικητικού συμβουλίου, το οποίο υποχρεούται να ανατρέχει κάθε φορά στις αρμόδιες υπηρεσίες για την έκδοση, τη θεώρηση και την κατάθεση των εγγράφων που απαιτούνται ώστε λάβει επιχορηγήσεις για εκδηλώσεις που δικαιούται (αφού δεν υπάρχει σχετική ενιαία ψηφιακή εφαρμογή για τα πολιτιστικά σωματεία), ειδικώς αν λάβουμε υπόψιν ότι οι σύλλογοι βασίζονται στον εθελοντισμό και τον ελεύθερο χρόνο.
Μια πρακτική ιδέα που θα έδινε πνοή στους πολιτιστικούς συλλόγους είναι η δημιουργία μιας επίσημης ενιαίας διαδικτυακής εθνικής πύλης πολιτιστικών σωματείων/συλλόγων, στην οποία έκαστο πολιτιστικό σωματείο θα είχε την δυνατότητα να εγγραφεί. Εντός της πύλης αυτής κάθε σύλλογος θα μπορούσε να πραγματοποιεί ηλεκτρονική υποβολή αιτήσεων για επιχορηγήσεις από όλους τους δημόσιους οργανισμούς (όπως Ν.Π.Δ.Δ, Ο.Τ.Α, Δήμοι, Περιφέρειες, Υπουργεία κ.λπ.), να μαθαίνει και να δηλώνει ενδιαφέρον/συμμετοχή στα σχετικά επιχορηγούμενα ευρωπαϊκά και εθνικά πολιτιστικά προγράμματα, καθώς και να αποκτά μέσω της πύλης τα απαραίτητα έγγραφα που χρειάζεται, από τις υπηρεσίες, σε σχετικό πεδίο της εφαρμογής. Παράλληλα ο κάθε σύλλογος θα είχε πρόσβαση σε μια σημαντική και αξιόλογη παροχή, της επικοινωνίας και συνεργασίας με άλλα σωματεία, ήτοι να αλληλοεπιδρά με άλλους πολιτιστικούς συλλόγους, σε ειδικό πεδίο της πύλης αυτής, ανταλλάσσοντας ιδέες, απόψεις και γνώσεις ή/και μετέχοντας σε κοινές δράσεις/συνδιοργανώσεις ενώ ταυτόχρονα υλοποιήσιμη θα ήταν και η ύπαρξη ημερολογίου δράσεων συλλόγων ανά νομό, εντός της εφαρμογής, στο οποίο κάθε σύλλογος θα αναρτούσε την ημερομηνία προγραμματισμού της εκδήλωσής του και τον τόπο της. Ταυτοχρόνως με το παρόν μέσο προσφέρεται ένας έμμεσος τρόπος διαπίστωσης περί της καταστατικής λειτουργίας ενός σωματείου, χωρίς αυτό να επηρεάζει την αυτονομία του.
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η δημιουργία εργαλείων που θα διευκολύνει την λειτουργία των πολιτιστικών σωματείων, μπορεί να προσδώσει «πνοή» σε πολλά σωματεία που αντιμετωπίζουν σχετικές δυσκολίες. Κατά κύριο λόγο όμως, είναι χρέος όλων μας, ως πολίτες, να ευαισθητοποιούμαστε σε ζητήματα πολιτισμού και να διαθέτουμε ένα μέρος του ελεύθερου χρόνου μας -αν διαθέτουμε- στην συμμετοχή μας στα -πολιτιστικά- κοινά. Ας μην λησμονούμε ότι ως χώρα διακρινόμαστε συλλήβδην για τον αξιοθαύμαστο πολιτισμό μας…
* Ο Ιωάννης Σαμαρτζής είναι φοιτητής Φιλολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος Δ.Σ. Εξωραϊστικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Λεήμονα και Αγίων Ταξιαρχών Ν. Λακωνίας.
