Η δημόσια παρουσίαση των εναλλακτικών σεναρίων τού 1ου σταδίου εκπόνησης της μελέτης με τίτλο «Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΤΠΣ) Δήμου Σπάρτης (ΔΕ Καρυών, Οινούντος, Πελλάνας, Μυστρά, Θεραπνών, Σπαρτιατών, Φάριδος)», πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα (4/11). Σύλλογοι, τοπικοί φορείς, υπηρεσίες -δια των εκπροσώπων τους- αλλά και δημότες, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της Δημοτικής Αρχής, δίνοντας το «παρών» στην παρουσίαση από τη μελετητική ομάδα, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Διοικητηρίου Λακωνίας στη Σπάρτη. Εντούτοις, η συμμετοχή δεν ήταν η αναμενόμενη ή τουλάχιστον αντάξια της σπουδαιότητας ενός τέτοιου θέματος, που θα καθορίσει εν πολλοίς την ευρύτερη τροχιά της περιοχής τα επόμενα χρόνια.
Η παρουσίαση έγινε από τους εκπροσώπους τής μελετητικής ομάδας, Γιάννη Λυμπεράκη, τοπογράφο-μηχανικό, Δάφνη Μανουσαρίδη, πολεοδόμο-χωροτάκτη μηχανικό και Νάνσυ Γεωργαντά, πολεοδόμο-χωροτάκτη μηχανικό.
Από την επόμενη ημέρα της παρουσίασης, ο οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος μπορεί να συμμετάσχει στη διαβούλευση, αποκλειστικά διαμέσου της πλατφόρμας συμμετοχής. Επισημαίνεται ότι η δυνατότητα υποβολής σχολίων των ενδιαφερόμενων πολιτών, αξιολόγησης των εναλλακτικών σεναρίων και της πρότασης του μελετητή στην πλατφόρμα θα παραμείνει ενεργή μέχρι και το προσεχές Σάββατο (9/11).
Τα αρχικά συμπεράσματα
Από την καταγραφή τής υφιστάμενης κατάστασης που έγινε στο πλαίσιο του α΄ σταδίου τεκμηριώθηκε από τους μελετητές ότι:
• Ο Δ. Σπάρτης φθίνει πληθυσμιακά και ταυτόχρονα μειώνονται ο Πρωτογενής (αγροτική παραγωγή) και ο Δευτερογενής Τομέας (Μεταποίηση), αυξάνεται η ανεργία και μόνο ο Τριτογενής Τομέας (Υπηρεσίες) παρουσιάζει μια μικρή αύξηση.
• Ο σχεδιασμός της ΕΠΑ με τις διατάξεις του ν.1337/1983 έχει υλοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό, ωστόσο δεν έχει ολοκληρωθεί γιατί εκκρεμεί η κύρωση της πράξης εφαρμογής στην ΠΕ Καλογωνιά.
• Δεν εντοπίζονται ζώνες αυθαιρέτων κατασκευών, ούτε Άτυπες Βιομηχανικές Συγκεντρώσεις (ΑΒΣ).
• Εντοπίζονται συγκεντρώσεις χονδρεμπορίου στην ΕΟ Σπάρτης-Γυθείου από το πέρας του
ρυμοτομικού σχεδίου ως τον οικισμό Αμύκλες, καθώς και στην ανατολική παράκαμψη της Σπάρτης νότια από το Αφυσσού.
• Δεν εντοπίζεται έλλειψη κεντρικών υποδομών που αφορούν στην ύδρευση, αποχέτευση, επεξεργασία υγρών αποβλήτων και ολοκληρωμένη διαχείριση αστικών αποβλήτων.
• Δεν φαίνεται να προκύπτει καταρχήν αναγκαιότητα επεκτάσεων στο Ρυμοτομικό Σχέδιο της Σπάρτης.
• Υπάρχει ανάγκη για θεσμοθέτηση ζωνών χονδρεμπορίου.
• Ο Δ. Σπάρτης έχει έντονα το ορεινό-ημιορεινό στοιχείο, λόγω της παρουσίας των δύο μεγάλων ορεινών όγκων, του Ταϋγέτου και του Πάρνωνα. Οι δασικές εκτάσεις καλύπτουν περίπου τα 2/3 της περιοχής μελέτης.
• Το πλούσιο στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος συμπληρώνεται και από την παρουσία ενός πλούσιου υδρογραφικού δικτύου που αποτελείται κυρίως από τον ποταμό Ευρώτα, αλλά και από αρκετούς σημαντικούς παραποτάμους και ρέματα.
• Ο τουρισμός αποτελεί οικονομική δραστηριότητα που εμφανίζει δυναμική, κυρίως λόγω του αρχαιολογικού χώρου του Μυστρά, αλλά και του παγκόσμιου brand name που εξασφαλίζει η Αρχαία Σπάρτη.
• Ο Πρωτογενής παραγωγικός Τομέας, παρά τη μείωσή του, αποτελεί ισχυρό στοιχείο τής περιοχής, λόγω του εξαιρετικού ελαιόλαδου που παράγει η περιοχή, αλλά και των εσπεριδοειδών (πορτοκάλια).
• Η έλλειψη οργανωμένου υποδοχέα καταγράφεται ως σοβαρό μειονέκτημα για την ανάπτυξη της μεταποίησης και των logistics.
• Η περιοχή μελέτης διαθέτει ένα εκτεταμένο δίκτυο οικισμών, στο οποίο κεντρικό λειτουργικό ρόλο διαδραματίζει η πόλη της Σπάρτης, αλλά και ο οικισμός του Μυστρά, λόγω του σημαντικού αρχαιολογικού χώρου που υπάρχει στην περιοχή.
• Στον Μυστρά έχει αναπτυχθεί αξιόλογο δίκτυο τουριστικών καταλυμάτων που συμβάλλουν
σημαντικά στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.
• Στο σύνολο της περιοχής μελέτης εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο έχει η πόλη της Σπάρτης, ένα τμήμα του οικισμού Μαγούλας, ενώ έχουν θεσμοθετηθεί και τοπικά ρυμοτομικά: (α) στο Διοικητήριο Σπάρτης, (β) στις εγκαταστάσεις Μουσικού Σχολείου και ΤΕΙ Σπάρτης και (γ) στις αθλητικές εγκαταστάσεις ΕΠΣ Λακωνίας.
• Υπάρχει μίξη χρήσεων (γενικά, κατοικία-χονδρεμπόριο) εντός του ΡΣ Σπάρτης, στην ΠΕ Καλογωνιάς, κυρίως κατά μήκος της ΕΟ Σπάρτης-Γυθείου.
• Υπάρχουν 107 οικισμοί, εκ των οποίων 3 δεν έχουν οριοθετηθεί.
• Αναφορικά με τον εξωοικιστικό χώρο, δεν παρατηρούνται συγκρούσεις, οχλήσεις και σημαντικές πολεοδομικές αστοχίες.
• Από πλευράς μεταφορικών και τεχνικών υποδομών, η περιοχή μελέτης διαθέτει ένα σύγχρονο οδικό δίκτυο σε επίπεδο Εθνικής οδοποιίας, ωστόσο υπάρχουν ανάγκες βελτίωσης κυρίως του δημοτικού οδικού δικτύου στις εκτός σχεδίου περιοχές.
• Σημαντικό στόχο του Δ. Σπάρτης έχει αποτελέσει η μετατροπή του στρατιωτικού αεροδρομίου Σπάρτης σε πολιτικό.
• Έχουν καταγραφεί αρκετές περιβαλλοντικές υποδομές (πχ υδατοδεξαμενές) για την ύδρευση γεωργικών εκτάσεων.
• Στην περιοχή του Δ. Σπάρτης έχει εντοπιστεί μεγάλος αριθμός φωτοβολταϊκών πάρκων, ενώ ως σήμερα δεν έχουν αναπτυχθεί εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας.
• Ο εξωαστικός χώρος εμφανίζει μεγάλη πολυδιάσπαση, με την αγροτική γη να καλύπτει μόλις το 28.4% της συνολικής έκτασης της περιοχής μελέτης.
Βασικοί άξονες/θεματικές ενότητες στη διαμόρφωση των σεναρίων αποτέλεσαν:
1. Η ενίσχυση της Σπάρτης ως τουριστικού προορισμού με σημεία αναφοράς:
i. To παγκόσμιο brand name που διαθέτει,
ii. Τη θεσμοθέτηση χρήσεων που θα επιτρέπουν την ίδρυση υποδοχέα τουριστικών επενδύσεων ή την εγκατάσταση μεμονωμένων τουριστικών εγκαταστάσεων,
iii. Την αξιοποίηση των αρχαιοτήτων, αλλά και του αστικού και περιαστικού χώρου στην αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος «Σπάρτη», για την εξασφάλιση τουλάχιστον μιας διανυκτέρευσης για τις τουριστικές ροές που καταλήγουν στο Γύθειο, τη Μάνη και τη Μονεμβασιά. Σήμερα, για τις ροές αυτές, στην καλύτερη περίπτωση η Σπάρτη αποτελεί χώρο στάσης λίγων ωρών,
iv. Την ισχυροποίηση του δίπολου Γυθείου - Σπάρτης στον Τουρισμό Κρουαζιέρας,
v. Τη μετατροπή του στρατιωτικού αεροδρομίου σε πολιτικό, προκειμένου να αποτελέσει τουριστική υποδομή,
vi. Την αναγκαιότητα δημιουργίας μεταβατικής ζώνης χρήσεων γης γύρω από τις σημαντικές αρχαιότητες και ιδιαίτερα αυτή του Μυστρά. Επιπλέον, την εξασφάλιση των προϋποθέσεων ανάπτυξης της πρόσθετης τουριστικής δραστηριότητας στην έκταση δυτικά της Σπάρτης ως τον Μυστρά, στην οποία κατευθύνεται το μεγαλύτερο κομμάτι τής τουριστικής δραστηριότητας σήμερα.
2. Η ενίσχυση και υποστήριξη του Πρωτογενούς Τομέα με σημεία αναφοράς:
i. Τη χωροταξική θεσμοθέτηση αντιπλημμυρικών έργων που αφορούν στην προστασία της αγροτικής γης,
ii. Τη χωροταξική θεσμοθέτηση υποδομών αγροτικού χαρακτήρα (πχ φράγμα Κελεφίνας),
iii. Την προστασία της αγροτικής γης από την αλλαγή χρήσεων γης.
3. Βελτίωση της χωρικής και πολεοδομικής οργάνωσης του αστικού χώρου με σημεία αναφοράς:
i. Τη νέα είσοδο από την Οδό Λυκούργου, τη λειτουργία των πανεπιστημιακών σχολών, την κατασκευή του Πάρκου Γουδέ, τη λειτουργία του Σαϊνοπουλείου, το νέο Διοικητήριο και τις αστικές αναπλάσεις που έχουν ολοκληρωθεί,
ii. Την επιβαλλόμενη οικονομία στη χρήση του φυσικού πόρου «έδαφος» μέσω: α) περιορισμού των οικιστικών επεκτάσεων, β) εφαρμογής του προτύπου της «συμπαγούς πόλης» στο βαθμό που δύναται να εφαρμοστεί λόγω του χαρακτηρισμένου παραδοσιακού οικισμού, γ) προώθησης οργανωμένων οικιστικών και παραγωγικών υποδοχέων, και δ) επανάχρησης εγκαταλελειμμένων ή ανενεργών κτιρίων και υποδομών,
iii. Τον προβλεπόμενο από τις ισχύουσες διατάξεις συνυπολογισμός τής Φέρουσας Ικανότητας (ΦΙ), βάσει του άρθρου 64 του ν.4964/2022 (Α’ 150) της περιοχής μελέτης,
iv. Ο πολυτομεακός χωρικός σχεδιασμός, με στόχο τη συνδυασμένη και συμπληρωματική λειτουργία όλων των επιμέρους αστικών συστημάτων, όπως των πολεοδομικών λειτουργιών, των δικτύων βιώσιμων μετακινήσεων, των δικτύων ελεύθερων χώρων και πρασίνου, των κοινωνικών/οικονομικών δικτύων,
v. Την πολυλειτουργικότητα και τη συνδυασμένη χρήση υφιστάμενων και νέων κοινόχρηστων και κοινωφελών υποδομών, με σκοπό τη δημιουργία ζωντανών και ασφαλών αστικών περιοχών, μέσω της καλύτερης πρόσβασης στις υποδομές αυτές πολλών και διαφορετικών κοινωνικών ομάδων,
vi. Την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, και της πολεοδομικής φυσιογνωμίας και ιστορίας.
4. Ενίσχυση της βιομηχανικής δραστηριότητας με σημεία αναφοράς:
i. Την ίδρυση ΟΥΜΕΔ για την εγκατάσταση και λειτουργία μονάδων μεταποίησης αγροτικών προϊόντων,
ii. Την εγκατάσταση μονάδων υψηλής όχλησης που καλύπτουν τις ανάγκες τού Πρωτογενούς Τομέα (πχ πυρηνελαιουργεία),
iii. Τη θεσμοθέτηση και χωροθέτηση ζωνών χονδρεμπορίου.
5. Χωρική οργάνωση του εξωαστικού χώρου με σημεία αναφοράς:
i. Την ενσωμάτωση των αρχών της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για το Τοπίο, με επισήμανση των αξιόλογων τοπίων και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, εντοπισμό των προστατευόμενων οικοσυστημάτων και διασφάλιση των μεταξύ τους συνδέσεων, στο πλαίσιο δημιουργίας Πράσινων Υποδομών με οικολογική συνοχή,
ii. Την προστασία των καλλιεργήσιμων ενοτήτων που τεκμηριώνουν οικονομική βιωσιμότητα από την αλλαγή χρήσεων, την διάσπαση τους και την σταδιακή απαξίωση τους από «βιώσιμη αγροτική γη» σε «εγκαταλειμμένη αγροτική γη»,
iii. Την πρόταση θεσμοθέτησης μεταβατικών ζωνών γύρω από αρχαιολογικούς χώρους και τα όρια των οικοσυστημάτων,
iv. Την ιεράρχηση του δημοτικού οδικού δικτύου,
v. Τον επιβαλλόμενο περιορισμό της δόμησης εκτός σχεδίων πόλεων, οικισμών και οργανωμένων υποδοχέων, σύμφωνα και με τις σαφείς επιταγές του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης.
6. Προστασία φυσικού περιβάλλοντος με σημεία αναφοράς:
i. Τη χωροταξική ενσωμάτωση των θεσμοθετημένων περιοχών Natura 2000 και των καταφύγιων άγριας ζωής,
ii. Τη διαφοροποίηση των οικισμών που βρίσκονται εντός των περιοχών Natura 2000 ως προς τις θεσμοθετούμενες χρήσεις γης,
iii. Τη χωροταξική οργάνωση του εξωαστικού χώρου και τον περιορισμό της δόμησης σ’ αυτόν,
iv. Τον χωρικό προσδιορισμό των εκτάσεων που θα χρησιμοποιηθούν για την εγκατάσταση υποδομών πολιτικής προστασίας,
v. Τη βελτίωση του δημοσίου χώρου εντός των ρυμοτομικών σχεδίων.
Τα εναλλακτικά σενάρια
Για την επιλογή της κατεύθυνσης που θα δοθεί στις τεχνικές επιλογές τού επομένου σταδίου σχεδιασμού τού Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΤΠΣ) Δ. Σπάρτης, προβλέπονται τα εξής τρία σενάρια βασικών επιλογών:
• Μηδενική Παρέμβαση (Σενάριο Τάσεων)
Στο σενάριο αυτό γίνεται η παραδοχή ότι δεν θα γίνουν πρόσθετες ρυθμίσεις και τα πάσης φύσεως έργα που έχουν προγραμματισθεί για την περιοχή μελέτης, συνεχίζουν την πορεία υλοποίησής τους. Ταυτόχρονα, διατηρούνται οι ισχύουσες ρυθμίσεις τού χώρου. Το σενάριο της «μηδενικής παρέμβασης» ονομάζεται και «σενάριο τάσεων» και αποσκοπεί στον εντοπισμό των επιπτώσεων (συνήθως αρνητικές) που αναμένεται να υπάρξουν, ανά εξεταζόμενη θεματική ενότητα, εάν παραμείνουν σε εξέλιξη οι υφιστάμενες τάσεις.
• Έντονη Παρέμβαση
Το σενάριο αυτό δεν διαφοροποιείται ως προς τις στοχεύσεις, αλλά και τους κεντρικούς άξονες σχεδιασμού του ρεαλιστικού σεναρίου, ωστόσο η παρεμβατικότητα που προσδιορίζει διαθέτει μεγαλύτερη ένταση και ταυτόχρονα οι προτεινόμενοι περιορισμοί και οι απαγορεύσεις είναι αυστηρότεροι. Ο σχεδιασμός διατηρεί τον αναπτυξιακό χαρακτήρα, ωστόσο πολλές από τις ρυθμίσεις αποσκοπούν σε μεγαλύτερη προστασία του εξωαστικού χώρου. Σε κάθε περίπτωση παραμένει σε συμβατότητα με τις κατευθύνσεις του υπερκείμενου σχεδιασμού και εξασφαλίζει τη μεγιστοποίηση των πλεονεκτημάτων και των ευκαιριών, περιορίζοντας τις αδυναμίες και απειλές που αναγνωρίστηκαν στην Ανάλυση SWOT.
Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις είναι πολυεπίπεδες και χαρακτηρίζονται ως θετικές στη δημιουργία προϋποθέσεων ανάπτυξης και ταυτόχρονα ισχυρά περιοριστικές σε ζητήματα προστασίας. Το σχέδιο ενδεχόμενα να προκαλέσει κοινωνικές αντιδράσεις, ωστόσο παραμένει φιλόδοξο, απαιτητικό και για την επίτευξη των στόχων του θα πρέπει να υποστηριχθεί με μεγαλύτερη ένταση από τον δήμο, την επιχειρηματική κοινότητα και τους πολίτες.
• Ήπια Παρέμβαση (Ρεαλιστικό σενάριο)
Στο σενάριο αυτό παρουσιάζονται οι προτεινόμενες από τον μελετητή, παρεμβάσεις/ρυθμίσεις, που απορρέουν από την αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης, όπως αυτή τεκμηριώθηκε, οι οποίες βρίσκονται σε συμβατότητα με τις κατευθύνσεις του υπερκείμενου σχεδιασμού και μεγιστοποιούν τα πλεονεκτήματα και τις ευκαιρίες, περιορίζοντας ταυτόχρονα αδυναμίες και απειλές που αναγνωρίστηκαν στην Ανάλυση SWOT. Το σενάριο χαρακτηρίζεται από παρεμβάσεις/ρυθμίσεις που καλύπτουν όλους τους άξονες που ήδη αναλύθηκαν και χαρακτηρίζεται ως αναπτυξιακό, αφού οι ρυθμίσεις του αποσκοπούν κυρίως στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας, χωρίς ωστόσο να αφήνει κενά και αρρύθμιστα ζητήματα ή να υπολείπεται στην χωροταξική και λειτουργική οργάνωση της περιοχής μελέτης.
Η ενίσχυση του τουρισμού λόγω των αξιόλογων αρχαιολογικών χώρων, καθώς και η υποστήριξη του ισχυρού Πρωτογενούς Τομέα αποτελούν κεντρικά στοιχεία τού σχεδιασμού, που στοχεύουν να καταστήσουν τη Σπάρτη έναν τουριστικό προορισμό πρώτης προτεραιότητας για τον επισκέπτη με το παγκόσμιο brand name που διαθέτει, και ταυτόχρονα μια περιοχή με ιδιαίτερη δυναμική στην παραγωγή ελαιόλαδου και εσπεριδοειδών. Η δημιουργία βιομηχανικών οικοπέδων στα πλαίσια οργανωμένων υποδοχέων, είτε με τη μορφή επιχειρηματικών πάρκων είτε με την εγκατάσταση μεμονωμένων βιομηχανικών μονάδων, αποτελεί επίσης κεντρική επιλογή, που στοχεύει στην ενίσχυση της τοπικής παραγωγής και της μεταποίησης, καθώς και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις είναι πολυεπίπεδες και χαρακτηρίζονται ως θετικές και λιγότερο περιοριστικές. Το προτεινόμενο σχέδιο δεν αναμένεται να προκαλέσει κοινωνικές αντιδράσεις, ωστόσο είναι φιλόδοξο, απαιτητικό και για την επίτευξη των στόχων του θα πρέπει να υποστηριχθεί από τον δήμο, την επιχειρηματική κοινότητα και τους πολίτες.
Διαβάστε σε επόμενο δημοσίευμα τις τοποθετήσεις και προτάσεις εκπροσώπων αρχών και φορέων επί του Πολεοδομικού σχεδιασμού για τον Δ. Σπάρτης.
