
Αίσια έκβαση είχε η κοπιώδης προσπάθεια ένταξης της Κοινότητας Αγίου Δημητρίου Ζάρακα, στο «Δίκτυο των Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών», στην οποία είχαν επιδοθεί όλα τα τελευταία χρόνια, αιρετοί και φορείς του τόπου. Τριμελής επιτροπή μετά από ενδελεχή μελέτη των φακέλων, αποδέχθηκε την τεκμηρίωση και ψήφισε υπέρ της ένταξης του Αγίου Δημητρίου. Σε αυτή την κατεύθυνση, μάλιστα, είχε δραστηριοποιηθεί ιδιαίτερα, ο βουλευτής Λακωνίας, Νεοκλής Κρητικός. Συνεργάτες του, ερεύνησαν επί μακρόν, πλήθος αρχειακού υλικού, ενισχύοντας αποφασιστικά την απαραίτητη τεκμηρίωση τού αιτήματος, προς την αρμόδια επιτροπή, για τον χαρακτηρισμό τού Αγίου Δημητρίου, ως Μαρτυρικού Χωριού. Υπενθυμίζεται πως ανάλογο αίτημα είχε απορριφθεί δύο φορές την τελευταία δωδεκαετία.
Όπως μεταφέρει ο Ν. Κρητικός, η επίσκεψή του στον πρόεδρο του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και δήμαρχο Καλαβρύτων, Αθανάσιο Παπαδόπουλο, τού επεφύλασσε μια έκπληξη. Ο τελευταίος τον ενημέρωσε ότι η επιτροπή, «μετά από ενδελεχή μελέτη των φακέλων», αποδέχθηκε την τεκμηρίωση «και ως εκ τούτου, ψήφισε αυτή τη φορά τον χαρακτηρισμό του Αγίου Δημητρίου Ζάρακος, ως Μαρτυρικού Χωριού». Στο επόμενο διάστημα η απόφαση θα αποσταλεί αρμοδίως στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας ώστε να εκδοθεί Προεδρικό Διάταγμα και ΦΕΚ. Ας σημειωθεί, πως ο Αθ. Παπαδόπουλος τόνισε στον Ν. Κρητικό, πως «για τον Άγιο Δημήτριο, τα τεκμήρια καθόρισαν την απόφαση της επιτροπής».
Η επίσκεψη
Ας δούμε τις λεπτομέρειες όπως έγιναν γνωστές. Μετά από συνεννόηση με τον δήμαρχο Ευρώτα, Δήμο Βέρδο, ο Νεοκλής Κρητικός επισκέφθηκε τον πρόεδρο του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών και δήμαρχο Καλαβρύτων, Αθανάσιο Παπαδόπουλο. «Σκοπός να τον ευχαριστήσουμε, για τη συνολική βοήθειά του και κυρίως για τη διευκόλυνση που παρείχε στους συνεργάτες μου, οι οποίοι διερεύνησαν επί μήνες τα γερμανικά αρχεία, τα οποία φυλάσσονται στο Δημοτικό Μουσείο του Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος», σημειώνει ο κ. Κρητικός, προσθέτοντας: «Κυρίως με βάση τη γερμανική στρατιωτική αλληλογραφία της εποχής, τα αρχεία της γερμανικής αντικατασκοπείας, αλλά και ελληνικά αρχεία της ίδιας περιόδου, η ομάδα εργασίας συνέταξε τρία τεύχη-φακέλους, οι οποίοι τεκμηρίωναν -και συμπλήρωναν την υπάρχουσα λακωνική ιστοριογραφία- όπως απαιτείτο από τον νόμο για να χαρακτηριστεί “Μαρτυρικό Χωριό” ο Άγιος Δημήτριος Ζάρακος».
Δύσκολο εγχείρημα
Ο βουλευτής συνεχίζοντας την ανασκόπησή του, περιγράφει: «Επρόκειτο για ένα δύσκολο εγχείρημα, μιας και το αίτημα περί Μαρτυρικού Χωριού, είχε απορριφθεί δύο φορές τα τελευταία 12 χρόνια. Ο κ. Παπαδόπουλος όμως, μας επιφύλασσε μια έκπληξη. Μας ενημέρωσε, πως ήδη συνεδρίασε η αρμόδια τριμελής εκ του νόμου επιτροπή, αποτελούμενη από τον καθηγητή Πανεπιστημίου, Εμμ. Κούμα (πρόεδρος), τον αρμόδιο διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών, Γ. Δέδε και τον ίδιο, ως εκπρόσωπο της ΚΕΔΕ και πρόεδρο του Δικτύου». Και επισημαίνει: «Όπως μας δήλωσε, η επιτροπή, μετά από ενδελεχή μελέτη των φακέλων, αποδέχθηκε την τεκμηρίωση και ως εκ τούτου, ψήφισε αυτήν τη φορά τον χαρακτηρισμό του Αγίου Δημητρίου Ζάρακος, ως Μαρτυρικού Χωριού. Στην ουσία θα αποκατασταθεί μια χρόνια αδικία για τον Άγιο Δημήτριο, η οποία λόγω ελλιπούς τεκμηρίωσης διαιωνιζόταν!».
Η απόφαση της επιτροπής, θα σταλεί από τον αρμόδιο υπουργό Εσωτερικών Θ. Λιβάνιο, στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, προκειμένου να εκδοθεί σχετικό Προεδρικό Διάταγμα και ΦΕΚ. «Μια σημαντική εξέλιξη, μια δικαίωση μιας χρόνιας διεκδίκησης των Αγιοδημητριωτών, μια προσπάθεια ετών, ολοκληρώνεται!», σημειώνει ο Ν. Κρητικός και εξηγεί πως «καταλυτικό ρόλο στην απόφαση έπαιξε και η ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ευρώτα, σε πρόταση του δημάρχου Δήμου Βέρδου, καθώς και η ομόφωνη απόφαση-εισήγηση του Τοπικού Συμβουλίου της κοινότητας του Αγίου Δημητρίου, με πρόεδρο τον κ. Δ. Θεοδωρακάκο».
Στο Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος και στον τόπο θυσίας
Στη συνέχεια ο Ν. Κρητικός επισκέφθηκε το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος, για να ευχαριστήσει τους επιστημονικούς συνεργάτες και εργαζόμενους του Μουσείου για την πολύτιμη βοήθειά τους στους συνεργάτες του, στους οποίους όπως είπε, οφείλει, επίσης πολλές ευχαριστίες. «Δηλώνω συγκλονισμένος από τα εκθέματα του Μουσείου. Είναι μοναδικό, όπως και τα μηνύματα που σου μεταδίδει! Σημαντικός προορισμός, κυρίως για τη νεολαία. Ολοκλήρωσα την επίσκεψη στα μαρτυρικά Καλάβρυτα, ανεβαίνοντας για ένα προσκύνημα στον τόπο θυσίας, εκεί όπου τα γερμανικά ναζιστικά στρατεύματα του Χίτλερ, εκτέλεσαν 677 άνδρες, όλο τον ανδρικό πληθυσμό των Καλαβρύτων. Δέος και συγκίνηση, στον τόπο που βάφτηκε με το αίμα τόσων αθώων, από τα χέρια βαρβάρων. Δέος, σεβασμός και βαθειά υπόκλιση, στη μνήμη όσων θυσιάστηκαν!», καταλήγει ο κ. Κρητικός.
Το χρονικό της φρίκης
Στις 4 Ιουνίου 1944, οι Γερμανοί εκτέλεσαν 21 ανθρώπους -ανάμεσά τους κι ένα μωρό- ως αντίποινα για τη δολοφονία του Φραντς Κρεχ και της συνοδείας του στους Μολάους.
Ξημέρωνε όταν ο υπόκωφος θόρυβος των μηχανών των Ναζί ακουγόταν όλο και πιο καθαρά στα πρώτα σπίτια του Αγίου Δημητρίου Ζάρακος στη Λακωνία. Οι πόρτες και τα παντζούρια των παραθύρων άλλαξαν τη «συνήθειά» τους κι αντί να δεχτούν το ξημέρωμα, έδωσαν τόπο στο «σκοτάδι». Οι μεγαλύτεροι πήραν στην αγκαλιά τους τα μικρά παιδιά και μούλωξαν στις γωνιές των δωματίων. Η διαταγή ήταν ξεκάθαρη: «Σκοτώστε και κάψτε».
Γυναίκειες φωνές άρχισαν να ακούγονται και αμέσως το κροτάλισμα του όπλου σταματούσε ό,τι ακουγόταν. Ο ήλιος δεν «τολμούσε» να φανεί στον ουρανό, ενώ ο μαύρος καπνός που έβγαινε από τα σπίτια έγινε εκείνη τη μέρα ο αφέντης του χωριού.
Το αίμα 21 ανθρώπων -αγοριών και κοριτσιών, γυναικών και ανδρών- κύλησε και έβαψε το χώμα του Αϊ – Δημήτρη. Το χωριό γέμισε αποκαΐδια που μαρτυρούσαν τις απάνθρωπες πράξεις του Γερμανού κατακτητή. Το ημερολόγιο έγραφε 4 Ιουνίου 1944…