Από την ίδρυση της Λέσχης μας ασχοληθήκαμε με θησαυρούς της ελληνικής λογοτεχνίας. Φέτος αποφασίσαμε να ταξιδέψουμε μαζί και με ξένους συγγραφείς.
Την αρχή την κάναμε με το μυθιστόρημα: «Εχθροί, μια ερωτική ιστορία», του Πολωνοεβραίου συγγραφέα Ισσαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ.(εκδ.Καστανιώτη, μεταφρ. Β. Αμανατίδη, σελ. 305).
Ο Σίνγκερ από το 1935 έως και το θάνατό του, το 1991, έζησε στις Η.Π.Α. δηλ. δεν έζησε τη φρίκη του πολέμου. Το ʼ78 βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ο Σίνγκερ έγραφε αποκλειστικά στη γλώσσα Γίντις, γιατί «τα Γίντις περιέχουν βιταμίνες που άλλες γλώσσες δεν διαθέτουν».
Προσωπικά (επιτρέψτε μου) αυτό μού θύμισε τον Ελύτη: «Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική…Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου…» Αλλʼ αυτό είναι θέμα άλλου σημειώματος. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε:
«Χωρίς καλά καλά να το καταλάβει, ο Χέρμαν Μπρόντερ, πρόσφυγας και επιζήσας του B Παγκοσμίου Πολέμου, θα βρεθεί με τρεις γυναίκες στη ζωή του: τη Γιάντβιγκα, την Πολωνέζα χωρική που τον έκρυψε από τους Ναζί• τη Μάσα, την όμορφη και νευρωτική αληθινή του αγάπη• και την Ταμάρα, την πρώτη του γυναίκα, που αναστήθηκε σαν από θαύμα. Κατάπληκτος από κάθε καινούργια επιπλοκή, αλλά υποταγμένος σε μια ζωή γεμάτη υπεκφυγές, ο Χέρμαν διασχίζει μια πολύβουη γίντις Νέα Υόρκη, συνέχεια βουτηγμένος μέσα στην αίσθηση μιας επικείμενης καταστροφής. Το «Εχθροί, μια ερωτική ιστορία», το πρώτο έργο του νομπελίστα Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ που τοποθετείται στην Αμερική, είναι ένα αναπάντεχο και συγκινητικό μυθιστόρημα».
Οι χαρακτήρες του Σίνγκερ έχουν ένα κοινό γνώρισμα: από τη μια αγωνίζονται να επιβιώσουν από τις μνήμες του Ολοκαυτώματος και από την άλλη να υπάρξουν σʼ έναν καινούριο κόσμο, που δεν έχει τα ηθικά και πολιτισμικά τους ερείσματα. Τη χαώδη, πολύβουη κι άυπνη Νέα Υόρκη του ʼ49, που κινείται συνεχώς! «Η εποχή του φύρδην μίγδην. Να δουλεύεις στα γρήγορα, να τρως στα γρήγορα, να μιλάς στα γρήγορα, ακόμη και να πεθαίνεις στα γρήγορα». Ψάχνουν απαντήσεις για τη μετά Χίτλερ ζωή και τρομάζουν με κάθε κουδούνισμα πόρτας.
Επιπλέον έχουν να αντιπαλέψουν την καταπίεση της εβραϊκής θρησκείας και το γνωστό ενοχικό σύνδρομο που τη συνοδεύει. Ο ήρωας του μυθιστορήματος, ο Χέρμαν, ψεύδεται ασύστολα, σιχαίνεται τον εαυτό του, αδύναμος κι αναποφάσιστος,έχει χάσει την πίστη του, ζει καθημερινά με το φόβο της αποκάλυψης της διγαμίας του και των ψεμάτων που λέει.
Αμφίθυμος, παλινδρομεί μεταξύ καθήκοντος κι επιθυμίας. Κι από την άλλη συνεχώς αναζητά δυνητικούς κρυψώνες, σε περίπτωση εισβολής των Ναζί στη Νέα Υόρκη. Οι στάχτες και τα φαντάσματα του Ολοκαυτώματος τον κυνηγούν σε κάθε βήμα.
«Ένας μοιρολάτρης ηδονιστής που ζει σε μια προ-αυτοκτονική δυστυχία».
Η Γιάντβιγκα αγοραφοβική, δεν πάει πουθενά μόνη της, υπερβολικά καλή κι αφοσιωμένη, συμπεριφέρεται στο άντρα της σαν υπηρέτρια, που όμως σταδιακά αφυπνίζεται και διεκδικεί.
Η Μάσα δεν μπορείς να καταλάβεις πότε λέει την αλήθεια και πότε όχι, εκμεταλλεύεται το μεγάλο της ατού, την εξωτερική της εμφάνιση. Ηδυπαθής, απολαμβάνει τον έρωτα αλλά τραυματισμένη κι αυτή απʼ το παρελθόν δεν μπορεί να κάνει τίποτα , παρά μόνο «με τη σκέψη πως κάποιος τη σημαδεύει με όπλο».
Η Ταμάρα έχει χάσει κάθε πίστη και για το μόνο που είναι σίγουρη είναι η σφαίρα στον αριστερό της γοφό, γι αυτό και δεν θέλει να τη βγάλει. Συγκινητικά αλτρουίστρια, προσφέρει απλόχερα αγάπη και λύσεις.
Επιφανειακά απλό μυθιστόρημα, αλλά τόσο διεισδυτικό στην ανθρώπινη φύση, στις συμπεριφορές, στις έμφυτες αδυναμίες. Ένα απολαυστικό βιβλίο με κρυστάλλινη γλώσσα, ευφρόσυνο ή πικρό χιούμορ, τρυφερή ειρωνεία, ευρήματα, ανατροπές κι ολοζώντανους χαρακτήρες. Ένα βιβλίο για ενάρετους και δαίμονες, για ανθρώπους στοιχειωμένους από τα βάρη της μνήμης και της ζωής.
Οι χαρακτήρες από τη μια αναρωτιούνται «από τι συνίσταται ο ανθρώπινος πολιτισμός, αν όχι από έγκλημα και συνουσία;» (σελ. 139) κι από την άλλη θυμούνται: «Η αλήθεια είναι πως όσο κι αν υποφέραμε, την αγάπη την χρειαζόμασταν. Τη γυρεύαμε περισσότερο από παλιά, που όλα ήταν εντάξει. Οι άνθρωποι ξάπλωναν πεινασμένοι και ψειριασμένοι, αλλά φιλούσε ο ένας τον άλλον, πιάνονταν από το χέρι. Ποτέ δε θα φανταζόμουν πως οι άνθρωποι μπορούν να βγάλουν τόσο πάθος κάτω από τέτοιες συνθήκες» (σελ.95).
Η πλοκή τοποθετείται σʼ ένα ρεαλιστικό, εναργές κι απόλυτα πιστευτό περιβάλλον, που μας ταξιδεύει στο κλίμα και το πνεύμα της εποχής, της ιστορίας, της πόλης. Οι οδοί, οι στάσεις του μετρό, τα καταστήματα αναφέρονται με το όνομά τους κι έτσι το τοπίο γίνεται άμεσο και οικείο.
Οι σημειώσεις του μεταφραστή στο κάτω μέρος της σελίδας (κι όχι στο τέλος του βιβλίου, που συχνάαποσυντονίζουν τον αναγνώστη) αποδεικνύονται πολύ χρήσιμες, γιατί διευκρινίζονται άγνωστα στοιχεία και πλευρές της εβραϊκής παράδοσης και θρησκείας.
Διαβάστε το! Διαβάζοντας αριστουργηματικά βιβλία μειώνουμε τη συμμετοχή μας σε πληκτικές κι αδιάφορες παρέες κι αυξάνουμε την προσωπική και κοινωνική μας όραση.

Για τη Λέσχη Ανάγνωσης
Πόπη Χριστάκου
Δασκάλα στο 4ο Δημ. Σχ. Σπάρτης