Μέσα από τη δημιουργία βρήκα τον τρόπο που έψαχνα και που με γεμίζει, να διαστέλλω τον χρόνο, να «μιλώ» από την ψυχή με τους άλλους χωρίς να μιλώ. […] Με ενδιαφέρει να δημιουργώ σε καθημερινή βάση και να πειραματίζομαι. […] Είναι μία περίοδος όπου γίνονται ζυμώσεις και η αναμέτρηση είναι κυρίως σε πνευματικό επίπεδο μέσα στον καθένα μας, από ’κει που ξεκινούν όλα και έπειτα αντικατοπτρίζονται στην καθημερινότητα. […] Να εντοπίσουμε τι είναι και τι δεν είναι σημαντικό εν τέλει για μία γεμάτη ζωή.
 
H Καλλιρρόη Κατσαφάνα κατάγεται από τη Σπάρτη. Μετά το Παιδαγωγικό Τμήμα Ιωαννίνων ακολούθησε την Καλών Τεχνών στο Α.Π.Θεσσαλονίκης στο εργαστήρι της Τέτας Μακρή αρχικά, στη ζωγραφική, και έπειτα στο εργαστήρι γλυπτικής του Φ. Χατζηιωαννίδη, από όπου πήρε και το πτυχίο γλυπτικής το 2002. Ασχολείται από τότε με γλυπτική και ζωγραφική. Επίσης έχει ασχοληθεί με σκηνογραφία, αγιογραφία και κεραμική. 

Γλυπτό της - «Το δέντρο της ζωής-Το δέντρο των εποχών» - από το 2008 κοσμεί δημόσιο χώρο στον Πάρνωνα Λακωνίας (στους Αγριάνους), έπειτα από καταστροφικές πυρκαγιές στην περιοχή.  

Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει με ζωγραφική ή (και) γλυπτική σε ομαδικές εκθέσεις σε Σπάρτη, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Καρδαμύλη, Λουτράκι, Αθήνα, Κότρωνα Μάνης, Λεωνίδιο. Έχει λάβει το Πανελλήνιο Βραβείο Σκηνικών Ερασιτεχνικών Θιάσων με την Ε.Θ.Ο. Λακωνίας, το 2016.

Στο έργο της αποτυπώνεται η έμπνευσή της από τον άνθρωπο, τις σχέσεις, τη φύση, την αρχαία τέχνη και τους μεγάλους δασκάλους. Της αρέσει η δυνατότητα σύζευξης των τεχνών, όπως γλυπτικής και μουσικής.

Από πότε ασχολείσαι συστηματικά με τις εικαστικές τέχνες;
Πιο συστηματικά ασχολήθηκα στα Ιωάννινα, όπου σπούδαζα δασκάλα. Εκεί αποφάσισα να δώσω και στην Καλών Τεχνών.

Ως εικαστικός, ως δασκάλα και ως Σπαρτιάτισσα, ποια είναι η σχέση σου με την πόλη και την ευρύτερη Λακωνία; Ποιες είναι οι εμπνεύσεις σου από τον τόπο, με τους ανθρώπους του; Οι προκλήσεις;
Πάντα με ενδιέφερε να προσφέρω δημιουργικά στον τόπο μου. Έχω εργαστεί στην εκπαίδευση, τα περισσότερα χρόνια στη Λακωνία, όπου διατηρώ και εργαστήρι. Έχω φιλοτεχνήσει ένα γλυπτό για το νομό («το δέντρο της ζωής, το δέντρο των εποχών» στους Αγριάνους Λακωνίας), έχω ασχοληθεί με σκηνικά σε θεατρικές ομάδες της πόλης, στο Σπάρταθλο του 2011, σε προγράμματα της Πινακοθήκης κ.ά.. Επίσης έχω συμμετάσχει σε εκθέσεις ατομικές και ομαδικές στη Λακωνία και ευρύτερα. 

Εμπνεύσεις πολλές εδώ. Βασική πηγή είναι οι παιδικές αναμνήσεις, αλλά και πιο αναγνωρίσιμα στοιχεία θεματολογικά, ο Ταΰγετος, ο Μυστράς, η Μάνη, τα νεοκλασικά, η τοπική μυθολογία…  Κυρίως, ενδιαφέρον έχει τι φέρει ο τόπος και τι είναι ζωντανό και σύγχρονο σήμερα. Τέλος, η λιτότητα, μια αρετή συνυφασμένη με τον τόπο, είναι κάτι που με ενδιαφέρει. 

Οι προκλήσεις του τόπου αυτού είναι, πιστεύω, να καταφέρουμε να βγούμε από την εσωστρέφειά μας σε δημιουργικές διεξόδους, να εκφράζεται, να μετασχηματίζεται και να μοιράζεται περισσότερο το συναίσθημά μας και η σκέψη μας και να ενεργούμε πιο συλλογικά. Ήδη συμβαίνουν ωραία πράγματα, αλλά πιστεύω υπάρχει πολύ ακόμα υλικό και δημιουργικές πηγές και δυνάμεις εδώ.

Έχεις αγαπημένους δημιουργούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό; Εικαστικούς, μουσικούς, ανθρώπους του θεάτρου, λογοτέχνες; Γιατί τους ξεχωρίζεις στην ψυχή σου;
Ναι, υπάρχουν πολλοί αγαπημένοι ζωγράφοι και γλύπτες, όλη η αρχαία και ελληνιστική γλυπτική, η αντίστοιχη ζωγραφική των αγγείων, η ζωγραφική της Πομπηίας… Με συγκινούν κλασσικά ο Τσαρούχης, ο Χαλεπάς, η Κλωντέλ, ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Ρουμπλιόφ, ο Θεόφιλος, ο Βαν Γκογκ, ο Ελ Γκρέκο και πολλοί άλλοι. Από πιο σύγχρονους, ο Τάκης, η R. Horn κ.ά. μου αρέσει που έχουν αναζητήσει και άλλες δυνατότητες έκφρασης, αλλά και από άλλους χώρους ο Ταρκόφσκι, ο Ντοστογιέφσκι, η Πίνα Μπάους είναι κάποια ονόματα που μου έρχονται πρώτα στο μυαλό... Επίσης εμπνευστικές είναι πολλές γυναίκες καλλιτέχνιδες που, ιδίως παλιότερα, εκφράστηκαν στον ανδροκρατούμενο τότε χώρο. Το θέατρο, η μουσική, η ποίηση είναι χώροι που με ενεργοποιούν και που, με ανάλογους δημιουργούς, μου αρέσει να συνεργάζομαι, π.χ. με ενδιαφέρει το στοιχείο του ήχου στη γλυπτική, οι κατασκευές ή η εικαστική πλαισίωση σε ένα θεατρικό πρόταγμα. Αλληλεπιδρώ και με σύγχρονούς μου εικαστικούς ευρύτερα, με τους οποίους συχνά μιλούμε πάνω σε έργα. Με αγγίζουν καλλιτέχνες που όχι απλά πάνε παρά πέρα τη ζωγραφική ή συμβάλλουν σε ένα εικαστικό κίνημα, αλλά πρόσωπα που δείχνουν να έχουν έναν ψυχισμό, αυθεντικότητα, τρόπο σκέψης, θάρρος και υπόσταση στην πορεία της ζωής τους και συχνά γίνονται αντιληπτοί μετέπειτα. Τέλος, εμπνέομαι από ανθρώπους καθημερινούς, από ποιότητες χαρακτήρων που κάνουν υπερβάσεις στον τομέα τους. Αυτές οι αρετές νομίζω είναι πολύ σχετικές με την ψυχική περιπέτεια της τέχνης και της δημιουργίας αυτής που με συγκινεί.

Τι έχεις μάθει για τον εαυτό σου μέσα από το καλλιτεχνικό σου ταξίδι;
Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για αυτό το ταξίδι. Όταν δημιουργεί κανείς στο εργαστήρι, όντας σε μοναχική διαδικασία, έρχεται αναπόφευκτα άμεσα σε επαφή με πολλές πτυχές του εαυτού του. Οι ψυχικές και σωματικές αντοχές δοκιμάζονται, οι εμμονές, οι αδυναμίες, οι αρετές, οι εσωτερικές εικόνες, οι  παιδικές μνήμες έρχονται στην επιφάνεια, κάτι που λειτουργεί λυτρωτικά ενίοτε και θεραπευτικά. Είναι ένας ειλικρινής καθρέπτης το έργο, που συχνά μας ξεβολεύει, όπως έλεγαν οι πρώτοι μου δάσκαλοι. Τα χρώματα, ο πηλός, το σχέδιο, ακόμα και το θέμα, τα μέσα... Χρειάζεται αυτοπειθαρχία και δουλειά, για να ισορροπήσουν όλα τα στοιχεία και να έχουν ένα  αποτέλεσμα που ίσως φανεί στο έργο.
Μέσα από τη δημιουργία βρήκα τον τρόπο που έψαχνα και που με γεμίζει, να διαστέλλω τον χρόνο, να «μιλώ» από την ψυχή με τους άλλους χωρίς να μιλώ. Οπότε υπάρχει πάντα η ελπίδα της επικοινωνίας με τον άλλο, αρκεί να μην ψευτίζει η έκφρασή μου και να υπάρχει η διάθεση.

Ποια είναι τα επόμενα βήματά σου στο μονοπάτι της τέχνης σου;
Μία ατομική έκθεση στη Θεσσαλονίκη είναι προγραμματισμένη (30 Δεκεμβρίου έως 8 Ιανουαρίου 2021) στη Myro Gallery. Υπάρχουν κάποιες σκέψεις για συνεργασίες με μουσική ή θεατρικές ομάδες. Με ενδιαφέρει να δημιουργώ σε καθημερινή βάση και να πειραματίζομαι.

Τι σε απασχολεί τούτο τον καιρό βλέποντας τον εαυτό σου ως πολίτη του κόσμου; Τι σε χαροποιεί και ανακουφίζει;
Αυτή την περίοδο ζούμε μία πρωτόγνωρη πραγματικότητα που έχει φέρει πολλές αλλαγές και πολύ πόνο. Με απασχολεί αυτό που τείνει να γίνει παγκόσμιος συντονισμός στο αίσθημα του φόβου, του θυμού και της καχυποψίας. Στο βωμό όλων αυτών θα ήθελα να μη δω να συρρικνώνεται η έννοια της ζωής ως ποιότητας. Είναι μία περίοδος όπου γίνονται ζυμώσεις και η αναμέτρηση είναι κυρίως σε πνευματικό επίπεδο μέσα στον καθένα μας, από ’κει που ξεκινούν όλα και έπειτα αντικατοπτρίζονται στην καθημερινότητα.
Με χαροποιεί, λοιπόν, όταν μέσα σε όλα αυτά αναδύονται πρόσωπα που ως τώρα ήταν αφανή και γίνονται φωτεινά παραδείγματα. Με χαροποιούν, όταν τις διακρίνω, η ψυχική ανθεκτικότητα, η ακεραιότητα, η πίστη, το ψυχικό άνοιγμα, η αλληλοϋποστήριξη, η συλλογική δημιουργία. Μένοντας τους τελευταίους μήνες στην Ικαρία διακρίνω πολλά τέτοια αυθόρμητα παραδείγματα κοινωνικής οργάνωσης αλλά και ανθρώπων.

Ποια είναι τα πρώτα σου σκιρτήματα στις εικαστικές τέχνες ή στην Τέχνη γενικά, οι πρώτες
σου συγκινήσεις, ερεθίσματα, εντυπώσεις, δημιουργίες;
Μία ανάμνηση είναι όταν 10 ετών σχεδίασα εκ του φυσικού τη μητέρα μου και πρωτοαισθάνθηκα να συνδέεται το οπτικό ερέθισμα με το χέρι μου. Υπήρξαν διάφορες “συμπτώσεις”, όπως μία έντονη ανάμνηση ως φοιτήτρια στο Παιδαγωγικό. Μέσα στη μουντή καθημερινότητα της σχολής παρατήρησα στην αυλή της φοιτητικής λέσχης μία εικαστικό που, σαν από άλλη πραγματικότητα, είχε απλώσει κάτω και ζωγράφιζε ένα μεγάλο σκηνικό. Οι μεγάλες φόρμες και δονήσεις του χρώματος, η εσωτερική χαρά και ελευθερία που απέπνεε αυτή η διαδικασία αποκρυστάλλωσε μέσα μου την απόφαση ότι μέσα σε αυτό θέλω να ζω.
Τέλος, δυνατές αναμνήσεις και συγκινήσεις αναπτύχθηκαν στο εργαστήρι Praxis στα Ιωάννινα όπου αρχικά πήγα απλά για να ζωγραφίζω, χωρίς να ’χω στο μυαλό σχολές. Εκεί με την εμπνευσμένη καθοδήγηση των δύο δασκάλων μου κυοφορήθηκαν και αναπτύχθηκαν μέσα μου δυνατά συναισθήματα για τη ζωγραφική και το σχέδιο, τη γλυπτική, μαζί με νέα ερεθίσματα, βιβλία, μουσικές, κουβέντες και δυνατές φιλίες.
 
Ειδικά για την Παιδαγωγική της Τέχνης σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης, για κάθε αποδέκτη, ποιες είναι οι σκέψεις σας, προτάσεις σας;
Πιστεύω ότι όχι μόνο δεν πρέπει να μειωθούν οι ώρες των Καλλιτεχνικών μαθημάτων από τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, όπως συμβαίνει τώρα, αλλά ότι χρειάζεται να ενισχυθεί η Τέχνη σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Με τρόπο βιωματικό, με εργαστήρια, υλικά, τεχνικές, ιστορία της τέχνης κ.τλ. ή και διαθεματικά. Μπορεί να βοηθήσει πολύ στην ψυχοσύνθεση των παιδιών αλλά και στην καλύτερη διδασκαλία, αρκεί να δοθεί στους εκπαιδευτικούς χώρος και να μην ασφυκτιούν στο πρόγραμμα. Χρειάζεται μία επανεξέταση στο τι πολίτες θέλουμε να βγαίνουν από τα σχολεία μας.

Ποια είναι η ευχή σου για το μέλλον, σε προσωπικό και συλλογικό πλάνο;
Να μας εξαγνίσει αυτή η περίοδος, να μην υπερτερήσει η σκοτεινή μας πλευρά και να  πορευτούμε σε ανθρωπινότερη κοινωνία, λιγότερο σκληρή, μέσα από αυτή τη δοκιμασία που μας κάνει όλους πιο εύθραυστους. Να εντοπίσουμε τι είναι και τι δεν είναι σημαντικό εν τέλει για μία γεμάτη ζωή.
Σε προσωπικό επίπεδο, να πορεύομαι εν ειρήνη και δημιουργία.

* Εικόνες και στοιχεία για την τέχνη της Καλλιρρόης Κατσαφάνα στους συνδέσμους:
   https://www.facebook.com/Kallirroi-Katsafana-390310658187455/
   https://www.instagram.com/kallirroikatsafana/?hl=el
   https://www.youtube.com/watch?v=A0VQH2cp13Q

Η συνέντευξη δόθηκε στην επιμελήτρια & θεωρητικό τέχνης, μουσειοπαιδαγωγό και μέλος της Διεθνούς Ένωσης Τεχνοκριτικών (AICA), μαρία α. αγγελή, σε συνέχεια της έρευνάς της για ανάδειξη του καλλιτεχνικού δυναμικού της περιοχής της Λακωνίας.

Ενημερωθείτε για όλη την επικαιρότητα της Λακωνίας και όχι μόνο μέσα από τη συνεχή ροή του www.lakonikos.gr. Κάνετε like στη σελίδα και γίνετε μέλος στην ομάδα του lakonikos.gr στο Facebook για να μαθαίνετε τα νέα πρώτοι! Με το κύρος και την αξιοπιστία του «Λακωνικού Τύπου», της μοναδικής ημερήσιας εφημερίδας της Λακωνίας με ιστορία 25 και πλέον ετών