Η Λακωνία είναι ένας τόπος που βρίσκεις τον εαυτό σου. […] Η τέχνη είναι μια προσωπική καταγραφή της σχέσης μας με το πραγματικό, με αυτό που μας αποκαλύπτεται. [...] όχι λόγω αναγκαιότητας χρήσης τους αλλά γιατί ως υλικά ενσωματώνουν την ουσία και το μήνυμα των έργων. [...] Η προσπάθειά μου ήταν να μετατραπεί σε δημιουργικό χρόνο ο σιωπηλός εχθρός της απραξίας, του πανικού και της θλίψης. […] «Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να γίνει ο αισθησιακός άνθρωπος έλλογος από το να γίνει πρώτα αισθητικός.» [...] Η διαφορετικότητα είναι η ίδια η ζωή.
Η Ιωάννα-Μαρία Γιακουμάκη, καθηγήτρια τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έχει παρακολουθήσει σεμινάρια φωτογραφίας, Βυζαντινής αγιογραφίας, εμψύχωσης μαριονέτας. Μαθήτευσε με την εικαστικό Μαίρη Νάκου-Παππά. Γράφει και αφηγείται παραμύθια, σκηνογραφεί και σκηνοθετεί θεατρικά δρώμενα. Έχει συνεργαστεί ως σκηνογράφος-ενδυματολόγος με την Άννα Κοκκίνου, στο θέατρο «Σφενδόνη». Τα τελευταία χρόνια διαμένει στη Μονεμβασιά και ένωσε τις δυνάμεις της με την Φωτεινή Παναγιωτοπούλου. Με εργαλείο την τέχνη και κινητήρια δύναμη τη συνεργασία δημιούργησαν την ομάδα «Greek Myths Monemvasia», με στόχο την έρευνα και την παρουσίαση στοιχείων της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς της Πελοποννήσου, με σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και την αναβάθμιση του πολιτιστικού περιβάλλοντος.
Ποια είναι τα πρώτα σας σκιρτήματα στις εικαστικές τέχνες ή στην Τέχνη γενικά, οι πρώτες σας συγκινήσεις, ερεθίσματα, εντυπώσεις, δημιουργίες;
Είχα την τύχη να μεγαλώσω με δυο γονείς καλλιτέχνες. Ο πατέρας μου σκάλιζε έπιπλα στο ξακουστό εργοστάσιο του Σαρίδη και η μητέρα μου δημιουργούσε ρούχα υψηλής αισθητικής. Πιστεύω ότι πέρασα τη ζωή μου μέσα σε ένα σπίτι γεμάτο από την τέχνη τους, ίσως γι’ αυτό έμαθα να χρησιμοποιώ από μικρή πλήθος ετερόκλητων υλικών, τα οποία σε μένα είναι πολύ οικεία.
Από πότε ασχολείστε συστηματικά με τις εικαστικές τέχνες;
Ασχολούμαι για όσο μπορώ να θυμάμαι τον εαυτό μου, περισσότερο με ζωγραφική και κατασκευές από υλικά που έβρισκα στο σπίτι από αυτά που χρησιμοποιούσαν οι γονείς μου, όπως ξύλα, καρφιά, υφάσματα, τρέσες, κουμπιά, κ.ά.. Αργότερα παρακολούθησα διάφορα σεμινάρια, όπως φωτογραφίας, Βυζαντινής αγιογραφίας, εμψύχωσης θεατρικής μαριονέτας. Μαθήτευσα στην τεχνική της ακουαρέλας με την εικαστικό Μαίρη Νάκου-Παππά. Για περισσότερα από 20 χρόνια δημιουργούσα εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά σε σχέση με την Τέχνη.
Ως εικαστικός και ως κάτοικος Λακωνίας, ποια είναι η σχέση σας με την ευρύτερη Λακωνία; Ποιες είναι οι εμπνεύσεις σας από τον τόπο, με τους ανθρώπους του; Οι προκλήσεις;
Η Λακωνία είναι ένας τόπος που βρίσκεις τον εαυτό σου, προσφέρει ηρεμία, γαλήνη και σου επιτρέπει να αναγεννηθείς, τουλάχιστον έτσι είναι για μένα που έρχομαι από την πολύβουη Αθήνα. Ένας τόπος πλούσιος σε παραδόσεις, με ένα τοπίο που άλλοτε είναι ήρεμο και άλλοτε άγριο, σαν τους ξαφνικούς ανέμους της Μονεμβασιάς. Μην ξεχνούμε το Κάστρο της Μονεμβασιάς. Δεν είναι εύκολο να περιγράψω τα συναισθήματα που μου προκαλεί. Το Κάστρο σε ξαφνιάζει, δεν περιμένεις πως κάθε φορά που περπατάς στα καλντερίμια του θα σου συμβαίνουν πράγματα διαφορετικά, σε ταξιδεύει, σου ανοίγει δρόμους ποικίλους στη σκέψη και στην τέχνη.
Έχετε αγαπημένους δημιουργούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό; Εικαστικούς, μουσικούς, ανθρώπους του θεάτρου, λογοτέχνες; Γιατί τους ξεχωρίζετε στην ψυχή σας;
Είναι δεκάδες οι δημιουργοί που ξεχωρίζω και βέβαια επηρεαζόμαστε τόσο από γνωστούς όσο και από αγνώστους καλλιτέχνες που η μάτια μας έχει σταθεί στο έργο τους, έστω και για μια στιγμή. Μπορώ να αναφέρω τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ, Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, Πωλ Σεζάν αλλά και πιο σύγχρονους, όπως την Helen Frankenthaler, Andy Warhol, Simone Leigh, Jannis Kounellis, Mario Merz, Electros Vekris και πολλούς άλλους.
Τι έχετε μάθει για τον εαυτό σας μέσα από το καλλιτεχνικό σας ταξίδι;
Η τέχνη είναι μια προσωπική καταγραφή της σχέσης μας με το πραγματικό, με αυτό που μας αποκαλύπτεται. Έτσι, θεωρώ ότι μέσα από αυτό το ταξίδι αρχίζω να γνωρίζω λίγο τον εαυτό μου, μπορώ να συγχωρώ και ίσως να αντιμετωπίζω τη ζωή με μεγαλύτερη στωικότητα. Άλλωστε το ταξίδι έχει τελικά στόχο τον εξανθρωπισμό μας. Η τέχνη είναι το μέσο για την προσπάθειά μας προς τη θέωση.
Τι ανθίζει σε σας και στους αποδέκτες της τέχνης σας με την αξιοποίηση των υλικών που επιλέγετε στις δημιουργίες σας; Μιλήστε μας για τη ματιά σας, τις τεχνικές και τις προσεγγίσεις σας, καθώς και την αντανάκλαση αυτών των επιλογών μέσα σας.
Στα τελευταία έργα - με τη συνεργάτιδά μου - πειραματιστήκαμε με πρώτη ύλη το χαρτί, ένα υλικό αντιθέσεων, ευάλωτο αλλά και σκληρό, εφήμερο και διαχρονικό. Όλα μας τα έργα ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου από χαρτί, κυρίως παλαιά βιβλία-δημοτολόγια του 1940-1950 που ήταν προς ανακύκλωση. Ιδιαίτερης ποιότητας χαρτί, λεπτό και εύθραυστο, που καθρεπτίζει και την τάση της ιστορίας να διαφεύγει εάν δεν καταγράφεται. Διπλώσαμε και ξεδιπλώσαμε κομμάτια χαρτιού, διαμορφώσαμε όγκους, σχήματα, δημιουργήσαμε σχέδια ανάγλυφα ή διάτρητα, ενώσαμε διαφορετικό είδος χαρτιού και πλάσαμε επιφάνειες, ώσπου οι απλές χάρτινες επιφάνειες πέρασαν σε σταθερές μορφές που απέδιδαν συμβολισμούς. Σε κάποια έργα έχει χρησιμοποιηθεί σίδερο και καμβάς-γάζα με μίξη και άλλων υλικών, σκόνες και φύλλα χρυσού, ασήμι, όχι λόγω αναγκαιότητας χρήσης τους αλλά γιατί ως υλικά ενσωματώνουν την ουσία και το μήνυμα των έργων.
Τι σας προκαλεί τούτην την περίοδο στην εικαστική εργασία σας και πώς υπερβαίνετε τυχόν δυσκολίες;
Τα τελευταία δύο χρόνια ασχολούμαι - ίσως περισσότερο από ποτέ - με εικαστικές εγκαταστάσεις που έχουν θέμα τον άνθρωπο και τις συμπεριφορές του σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους, που αποτελούν και ιστορικούς σταθμούς και αφορούν στην εκατονταετή διαδρομή των Ελλήνων, από την Εθνεγερσία του 1821 μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922. Μια διαδρομή συναρπαστική και συνάμα δραματική που ίσως μόνο εικαστικά μπορεί να ιχνογραφηθεί.
Βέβαια, τα δύο αυτά χρόνια δημιουργίας ταυτίζονται με τον εγκλεισμό μας λόγω Covid. Η προσπάθειά μου ήταν να μετατραπεί σε δημιουργικό χρόνο ο σιωπηλός εχθρός της απραξίας, του πανικού και της θλίψης.
Ποια είναι τα επόμενα βήματά σας στο μονοπάτι της τέχνης;
Είναι πολλά αυτά που σκέφτομαι. Θεωρώ πως κάποια από τις ιδέες θα ωριμάσει γρηγορότερα και θα βγει προς τα έξω, θα παρουσιαστεί σχεδόν από μόνη της. Προσανατολίζομαι σε κάτι που θα προωθήσει στοιχεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας.
Ειδικά για την Παιδαγωγική της Τέχνης σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης, για κάθε αποδέκτη, ποιες είναι οι σκέψεις σας, προτάσεις σας;
Η Τέχνη αποτελεί το σημαντικότερο εκπαιδευτικό εργαλείο για την απόκτηση αισθητικής παιδείας και η αισθητική παιδεία είναι απαραίτητη για την έλλογη παιδεία του ατόμου, ώστε το άτομο να ωριμάσει και να αυτοβελτιωθεί, γιατί, όπως είπε και ο Schiller, «Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να γίνει ο αισθησιακός άνθρωπος έλλογος από το να γίνει πρώτα αισθητικός».
Η Τέχνη πρέπει να μπει δυναμικά στην εκπαίδευση. Είναι αυτή που θα επιτρέψει στα παιδιά και στους νέους να επανεξετάσουν όλους τους τομείς και τα κομμάτια του παζλ που συνθέτουν τον κόσμο μας, ώστε να καταφέρουν να ενσαρκώσουν τον εσωτερικό τους Κόσμο, την Ιδέα τους και να της δώσουν υλική υπόσταση μέσω της Τέχνης, χωρίς όρια και περιορισμούς.
Τι σας απασχολεί τούτο τον καιρό βλέποντας τον εαυτό σας ως πολίτη του κόσμου; Τι σας χαροποιεί και ανακουφίζει;
Δυστυχώς είναι πολλά που μας απασχολούν αυτό τον καιρό, ιδιαίτερα όλα όσα ήρθαν στην επιφάνεια μετά τον εγκλεισμό μας, όπως οι γυναικοκτονίες, η βία στα σπίτια ιδιαίτερα εναντίον των παιδιών, ο πόλεμος, η φτωχοποίηση του λαού, η οικονομική δυσχέρεια και τόσα άλλα που είναι απόρροια όλων των παραπάνω. Με ανακουφίζει το γεγονός ότι οι νέοι άνθρωποι βλέπουν τα πράγματα με πιο ανθρώπινη ματιά και, το σημαντικότερο, η διαφορετικότητα τους ενώνει, γιατί η διαφορετικότητα δεν έχει να κάνει με “αποδοχή”. Ο όρος πιστεύω είναι αδόκιμος. Η διαφορετικότητα είναι η ίδια η ζωή.
Ποια είναι η ευχή σας για το μέλλον, σε προσωπικό και συλλογικό πλάνο;
Ειρήνη και χρόνος για δημιουργία.
(Μάιος 2022)
Εικόνες και στοιχεία για την δημιουργό στον σύνδεσμο:
https://greek-myths69.webnode.gr
Η συνέντευξη δόθηκε στην επιμελήτρια & θεωρητικό τέχνης, μουσειοπαιδαγωγό και μέλος της Διεθνούς Ένωσης Τεχνοκριτικών (AICA), μαρία α. αγγελή, σε συνέχεια της έρευνάς της για ανάδειξη του καλλιτεχνικού δυναμικού της περιοχής της Λακωνίας.
