Τα μνημειακά δέντρα του Δικτύου Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης στην Πελοπόννησο αποτελούν τους διαχρονικούς ζωντανούς, σιωπηλούς μάρτυρες της ιστορίας του αγώνα των Ελλήνων για ελευθερία.
Πρόκειται για δέντρα που «είδαν» και «άκουσαν» τους Έλληνες επαναστάτες να ονειρεύονται μια ελεύθερη χώρα, δέντρα που έζησαν την αντάρα των μαχών και κάτω από την σκιά τους ετάφησαν οι Έλληνες αγωνιστές, δέντρα που «άκουσαν» τις καμπάνες να ηχούν το χαρμόσυνο μήνυμα της ελευθερίας από τον Τουρκικό ζυγό.
Η Μυρτολιά της Απιδέας,
ο Θαλασσόκεδρος της Ελαφονήσου
και η Αθηνολιά της Μονεμβασιάς
Έτσι, με αφορμή την Επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας ανακοίνωσε την ένταξη τριών υπεραιωνόβιων δέντρων της Πελοποννήσου στο Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης, των οποίων η ιστορική εκτενής τεκμηρίωση αποτελεί καρπό μακροχρόνιας μελέτης του τοπικού ερευνητή, κ. Παναγιώτη Λαλούση. Πρόκειται για τρία μνημειακά δέντρα που βρίσκονται στον νομό Λακωνίας και αποτελούν σιωπηλούς «μάρτυρες» σημαντικών γεγονότων και ιστοριών της Ελληνικής Επανάστασης.
Ειδικότερα, στο εν λόγω Δίκτυο εντάχθηκε η μνημειακή ελιά (ποικιλία Μυρτολιά) που βρίσκεται στον οικισμό Απιδέας του Δήμου Ευρώτα, η οποία πρόσφατα χαρακτηρίστηκε ως προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός - διατηρητέο μνημείο της φύσης (ΦΕΚ 5005/τ.Β'/03-9-2024). Η μνημειακή ελιά γλίτωσε από τις καταστροφές των Τουρκοαιγυπτίων στην περιοχή τον Σεπτέμβριο του 1825 και «είδε» τους κατακτητές να αιχμαλωτίζουν κατοίκους τού εν λόγω οικισμού.
Το δεύτερο δέντρο που καταχωρίστηκε στο Δίκτυο είναι ο μνημειακός Θαλασσόκεδρος που βρίσκεται στον οικισμό Ελαφονήσου του Δήμου Ελαφονήσου. Δίπλα στον υπεραιωνόβιο θαλασσόκεδρο προσάραξαν αμέτρητες φορές ναυτικές μοίρες του ελληνικού στόλου της επανάστασης και «είδε» τον Μιαούλη, τον Σαχτούρη, τον Κριεζή και πολλούς άλλους αγωνιστές του 1821, ενώ «άκουσε» Ψαριανούς, Υδραίους, Μανιάτες, Σπετσιώτες και Βατικιώτες επαναστάτες να συνομιλούν για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Προεπαναστατικά ακόμη, έζησε τον μεγάλο διωγμό των Κλεφτών και τη διάσωση του Κολοκοτρώνη, τον Μάρτιο του 1806, κατά τη διαφυγή του από τον Μοριά.
Το τρίτο δέντρο, που αποτελεί πλέον μέρος του Δικτύου Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης, είναι η μνημειακή ελιά (ποικιλία Αθηνολιά) που βρίσκεται δίπλα στον βυζαντινό Ναό της Αγίας Σοφίας, στην Άνω Πόλη του Κάστρου της Μονεμβασιάς. Η περίοπτη θέση της ελιάς στην άκρη του επιβλητικού βράχου, τής έδινε το πλεονέκτημα να «αγναντεύει» τα πλοία που συμμετείχαν στον ναυτικό αγώνα των Ελλήνων κατά του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου. Έζησε την παράδοση της πόλης της Μονεμβασίας στους Έλληνες από τους Οθωμανούς (23/7/1821) και «είδε» τους Έλληνες οπλαρχηγούς να συγκεντρώνονται κάτω από τον ίσκιο της υψώνοντας την ελληνική σημαία στα τείχη, ενώ «άκουσε» την καμπάνα του βυζαντινού ναού του Ελκομένου Χριστού να ηχεί το χαρμόσυνο μήνυμα της ελευθερίας.
Επετειακή σηματοδότηση
Ακολούθως, τους επόμενους μήνες, τα εν λόγω δέντρα θα σημανθούν με επετειακή ετικέτα στο πλαίσιο τοπικών εκδηλώσεων, την οποία φιλοτέχνησε η ομογενής ζωγράφος, Τζοάνα Κόρντος, και είναι εμπνευσμένη από την ηγετική μορφή της Επανάστασης, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ενώ φέρει το σήμα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», καθώς το εν λόγω ερευνητικό έργο τελούσε υπό την αιγίδα της.
Αίτημα για ένταξη στο Ευρετήριο
Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Αξίζει να αναφερθεί ότι, σύντομα θα κατατεθεί πρόταση στην Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού, με στόχο το Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης, που απαριθμεί 71 μνημειακά δέντρα σε όλη την Πελοπόννησο, να εγγραφεί στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας ως «Καλή Πρακτική για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς» σύμφωνα με τη σχετική Σύμβαση της UNESCO, καθώς το Δίκτυο συνιστά μια καλή πρακτική διαφύλαξης και ανάδειξης του τρόπου με τον οποίο η συλλογική μνήμη αποτυπώνεται στον φυσικό χώρο και στο τοπίο.
Τέλος, σχεδιάζεται να εκδοθεί λεύκωμα με το σύνολο των εν λόγω μνημειακών δέντρων και των ιστοριών της Επανάστασης που τα περιβάλλουν, καθώς και να δημιουργηθεί ειδικό ντοκιμαντέρ προβολής τους.
