του Παντελή Μπουκάλα
Και ενώ στις πρωτεύουσες του κόσμου φυτεύουν «εορταστικό κλίμα» υπό μορφήν πανύψηλων δέντρων, σ’ ένα χωριό, ψηλά στον χάρτη, το άλλο κλίμα, το «κανονικό», δεν λέει να συμφωνήσει με το ημερολόγιο, να ευλογήσει τον Βορρά με χιόνι. Ώστε να υποστηρίξει τα αγιοβασιλιάτικα έθιμα, που επεκτείνονται συνεχώς σε νέες χώρες, ανεξαρτήτως θρησκείας και κουλτούρας. Παντοδύναμος τελικά ο θεός Ερμής του εμπορίου. Και δαιμόνιοι οι απόστολοι αυτού. Της Κόκα Κόλα προεξαρχούσης, ότι αυτή παράστησε πρώτη τον Σάντα Κλάους σαν κοκκινοντυμένο κοιλαρά.
Τέλη Νοεμβρίου, λοιπόν, και το χιόνι αρνείται να πέσει ακόμα και στην Αρκτική. Κι ο Αϊ-Βασίλης, ο καλός άνθρωπος που υποδύεται τον Αϊ-Βασίλη δηλαδή, στη θρυλούμενη γενέτειρά του, το χωριό Ροβανιέμι, στη Λαπωνία, ελευθερώνει τον καημό του στην κάμερα. «Πέρυσι τέτοιες μέρες είχαμε τόσο χιόνι», λέει και δείχνει με τα χέρια του περί τα τριάντα εκατοστά. «Καταλαβαίνουμε πια ότι η κλιματική αλλαγή είναι γεγονός», συνεχίζει, «και επηρεάζει τους ταράνδους. Επηρεάζει τη ζωή εδώ στον Αρκτικό Κύκλο». Η κάμερα, που νωρίτερα μας έδειξε την οικονόμο του Αγιοβασίλη να ταξινομεί τα γράμματα των παιδιών προς τον αγαπημένο τους άγιο (άλλα πάντως ταχυδρομούν τις επιστολές τους στο «Σπίτι του Αϊ-Βασίλη» στην Αλάσκα), στέκεται σ’ ένα ψηφιακό θερμόμετρο του δρόμου με την ένδειξη: +2. Διαβάζουμε και τον τόπο: Arctic Circle – Santa Claus Village.
Το κρύο δεν ήρθε
Δύο βαθμοί πάνω από το μηδέν. Στη Λαπωνία. Τέλη Νοέμβρη του 2024. Του θερμότερου καταγραμμένου έτους στη Φινλανδία και στον κόσμο όλο. Γεγονός που συγκλόνισε όσους συμμετείχαν στην 29η Παγκόσμια Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα, στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, αλλά και στην Παγκόσμια Σύνοδο για τη Ρύπανση από Πλαστικά, στο Μπουσάν της Νότιας Κορέας. Κατάμαυρος καπνός υψώθηκε πάνω από τις δύο πόλεις. Από τα πετρέλαια, τα πλαστικά και τα λάστιχα που έκαψαν οι στυλοβάτες της «ανάπτυξης», πετρελαιοβιομήχανοι και αυτοκινητοβιομήχανοι, και μαζί τους εκπρόσωποι χωρών με υποδειγματική οικολογική συμπεριφορά, μες στην απελπισία τους που δεν έγινε δεκτό το φιλάλληλο αίτημά τους να τους φορολογήσουμε αγρίως. Και να τους επιτρέψουμε να καλύψουν από το ισχνό βαλάντιό τους τις ανάγκες των φτωχών χωρών. Ήθελαν να στείλουν με τον καπνό το απεγνωσμένο μήνυμά τους, «τέρμα πια στην απληστία, τέρμα και στην οικοαλητεία». Μα ποιος ξέρει πια να αποκωδικοποιεί τα καπνικά ινδιάνικα.
Δεν είναι φετινό το πρόβλημα του Ροβανιέμι. Δεν είναι τωρινό το πρόβλημα του πλανήτη, που βασανίζεται από την ξηρασία και από «κακοποιητικές» για τον πλανήτη θερμοκρασίες, που, απερίσκεπτα, συνεχίζουμε να τις αποκαλούμε «καλοκαιρία». Αλλά και από καταιγίδες που ρίχνουν το νερό ενός μηνός μέσα σε λίγες μέρες, τσακίζοντας τις καλλιέργειες και εκθέτοντας ως παντελώς ανυπόληπτα τα προστατευτικά συστήματα και των πλέον προηγμένων χωρών.
Ήδη το 2011, το Πανεπιστήμιο της Σκωτίας, έπειτα από τριετή μελέτη, προειδοποίησε ότι, αν μείνουμε στην ίδια ρότα, έως το 2050 στο Ροβανιέμι θα χαθεί οριστικά το μόνιμο χιόνι και νέο δεν θα πέφτει. Δυσοίωνες οι προβλέψεις, επικυρώθηκαν πάντως από έρευνα του υπουργείου Περιβάλλοντος της Φινλανδίας, που προφήτευσε –αλλά με επιστημονικά κριτήρια– ότι έως τα μέσα του 21ου αιώνα η θερμοκρασία στη Λαπωνία θα αυξηθεί κατά 3,8 βαθμούς.
Έξι χρόνια αργότερα, τα Χριστούγεννα του 2017, δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας Independent επιβεβαίωσε ότι η επαλήθευση των δεινών προβλέψεων είχε ήδη αρχίσει: Στην Αρκτική η θερμοκρασία αυξάνεται με διπλάσια ταχύτητα σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Σύμφωνα μάλιστα με στοιχεία του Μετεωρολογικού Ινστιτούτου της Φινλανδίας, η μέση ετήσια θερμοκρασία της χώρας υπερβαίνει κατά δύο βαθμούς την αντίστοιχη των μέσων του 19ου αιώνα. Αποτέλεσμα, να απειλείται σοβαρότατα ο βίος των κατοίκων της Λαπωνίας. Των γηγενών Σάμι αλλά και του Αϊ-Βασίλη.
Δεκαοχτώ χρόνια μελετούσε τους ταράνδους η δρ Στέφανι Λεφρέρ. Στην αρχική έρευνά της, τον μήνα Οκτώβριο η θερμοκρασία τριακόσια χιλιόμετρα πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο ήταν μείον 20 βαθμοί. «Αυτό χάθηκε πια», δήλωσε. «Τα φετινά Χριστούγεννα [του 2017] δεν έπεσε καθόλου χιόνι στη νότια Φινλανδία». Από την πλευρά της, η Γιάνιε Στάφανσον, χημικός περιβάλλοντος και ακτιβίστρια υπέρ των δικαιωμάτων των γηγενών, περιέγραφε λιτά την επερχόμενη δυστοπία. Ο πολιτισμός των Σάμι, εξηγούσε, στρέφεται γύρω από τη φύση και τον τάρανδο. Λόγω των βροχοπτώσεων, που αντικατέστησαν τη χιονόπτωση κατά τους ψυχρότερους μήνες, σχηματίζεται πάγος στο χώμα, εκεί όπου κανονικά θα υπήρχε μαλακό χιόνι.
Οι τάρανδοι, συνηθισμένοι από καταβολής κόσμου να σκάβουν το χιόνι για να βρίσκουν την τροφή τους, αδυνατούν να την εντοπίσουν κάτω από τον πάγο. Κοπάδια ολόκληρα κινδυνεύουν να πεθάνουν από ασιτία. Και να χαθεί μαζί τους ένας ολόκληρος πολιτισμός. Αλλά οι μανιακοί των εξορύξεων δεν μιλούν τη γλώσσα των Σάμι και δεν κατανοούν τα παράπονά τους. Το ίδιοι και οι Τραμπ και οι Πούτιν αυτού του κόσμου, που ορέγονται μιαν Αρκτική «κατάφυτη» από εξέδρες άντλησης πετρελαίου.
Τρομακτικό παραμύθι
Πριν από τα Χριστούγεννα του 2019 τα ξωτικά του Αϊ-Βασίλη είπαν να σκανδαλίσουν τους ερευνητές του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τους επισκέφθηκαν λοιπόν για να τους ενημερώσουν πως, έτσι ραγδαία όπως λιώνουν οι πάγοι, ο Ρούντολφ το ελαφάκι και οι τάρανδοι που μεταφέρουν το έλκηθρο του εμπορικότατου αγίου στα όνειρα των παιδιών σχεδόν όλης της Γης θα μαραζώσουν στους στάβλους τους. Ακινητοποιημένα. Μαζί τους, στάσιμος, και ο μέγας δωροδότης, που, όπως εξήγησαν οι απεσταλμένοι του, «προβληματίζεται από τους ήπιους χειμώνες και ενδιαφέρεται για το οικολογικό αποτύπωμα της δράσης του».
Παραμύθι; Ναι. Για μεγάλα παιδιά. Μεγάλα αν μετρήσουμε τα χρόνια τους, όχι αν κρίνουμε από τα έργα των χειρών τους, που στοιχειοθετούν αυτοκτονική ανοησία, ληστρική πλεονεξία και μητροκτονική βαρβαρότητα κατά της μάνας Γης, της έκπτωτης Μητέρας Θεάς. Το ήθος αυτό έλαμψε και στο Μπακού, όπου, σύμφωνα με την αποτίμηση του Χρήστου Ζερεφού, γενικού γραμματέα της Ακαδημίας (βλ. το ρεπορτάζ του Γιάννη Ελαφρού στην «Κ», 26.11), «επετεύχθη μια συμφωνία που δεν ικανοποιεί τα φτωχότερα και πιο ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή κράτη. […] Είναι πολύ κατώτερη των πολύ έντονων φαινομένων που εξελίσσονται διεθνώς. Τα χρήματα είναι πολύ λιγότερα αυτών που απαιτούνται για να στηριχθούν οι προσπάθειες των κρατών που πλήττονται και τα οποία δεν ευθύνονται κιόλας για την κλιματική αλλαγή».
Μολαταύτα, ο Αϊ-Βασίλης θα σωθεί. Θα του προσφέρουμε τεχνητό χιόνι. Οχι από το σπιτικό, που φτιάχνεται με σόδα και μαλακτικό μαλλιών ή αφρό ξυρίσματος ή χαρτί υγείας, αλλά από το «καλό», των κανονιών στα χιονοδρομικά κέντρα. Χρειάζεται πολύ νερό; Θα το βρούμε. Το βρήκαμε ήδη. Στον Άρη. Ο πλανητάρχης Νο 2, ο αμοραλιστής Έλον Μασκ, κατασκευάζει πυρετωδώς τα διαστημικά βυτιοφόρα του.
