Σε μια ιστορική συμφωνία κατέληξαν το 2018 η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και η Εκκλησία της Ελλάδος. Το πλήρες κείμενο προέκυψε από συζητήσεις δύο τουλάχιστον χρόνων μεταξύ των εντεταλμένων των δύο πλευρών και παρουσιάστηκε από τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα στον ελληνικό λαό την 6η Νοεμβρίου, παρουσία του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου.
Η συμφωνία προβλέπει:
1. Το Ελληνικό Δημόσιο αναγνωρίζει ότι μέχρι το 1939 οπότε εκδόθηκε ο αναγκαστικός νόμος 1731/1939 απέκτησε εκκλησιαστική περιουσία έναντι ανταλλάγματος που υπολείπεται της αξίας της.
2. Το Ελληνικό Δημόσιο αναγνωρίζει ότι ανέλαβε τη μισθοδοσία του κλήρου, ως με ευρεία έννοια, αντάλλαγμα για την εκκλησιαστική περιουσία που απέκτησε.
3. Το Ελληνικό Δημόσιο και η Εκκλησία αναγνωρίζουν ότι οι κληρικοί δεν θα νοούνται στο εξής ως δημόσιοι υπάλληλοι και ως εκ τούτου διαγράφονται από την Ενιαία Αρχή Πληρωμών.
4. Το Ελληνικό Δημόσιο δεσμεύεται ότι θα καταβάλλει ετησίως στην Εκκλησία με μορφή επιδότησης ποσό αντίστοιχο με το σημερινό κόστος μισθοδοσίας των εν ενεργεία ιερέων, το οποίο θα αναπροσαρμόζεται ανάλογα με τις μισθολογικές μεταβολές του Ελληνικού Δημοσίου.
5. Η Εκκλησία αναγνωρίζει ότι μετά τη Συμφωνία αυτή παραιτείται έναντι κάθε άλλης αξίωσης για την εν λόγω εκκλησιαστική περιουσία.
6. Η ετήσια επιδότηση θα καταβάλλεται σε ειδικό ταμείο της Εκκλησίας και προορίζεται αποκλειστικά για τη μισθοδοσία των κληρικών, με αποκλειστική ευθύνη της Εκκλησίας της Ελλάδος και σχετική εποπτεία των αρμόδιων ελεγκτικών κρατικών αρχών.
7. Με τη Συμφωνία διασφαλίζεται ο σημερινός αριθμός των οργανικών θέσεων κληρικών της Εκκλησίας της Ελλάδος, καθώς και ο σημερινός αριθμός των λαϊκών υπαλλήλων της Εκκλησίας της Ελλάδος.
8. Πιθανή επιλογή της Εκκλησίας της Ελλάδος για αύξηση του αριθμού των κληρικών δεν δημιουργεί απαίτηση αύξησης του ποσού της ετήσιας επιδότησης.
9. Το Ελληνικό Δημόσιο και η Εκκλησία της Ελλάδος αποφασίζουν τη δημιουργία Ταμείου Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας.
10. Το Ταμείο αυτό θα διοικείται από πενταμελές διοικητικό συμβούλιο. Δύο μέλη του Ταμείου θα διορίζονται από την Εκκλησία της Ελλάδος, δύο μέλη θα διορίζονται από την Ελληνική Κυβέρνηση, ενώ ένα μέλος θα διορίζεται από κοινού.
11. Το Ταμείο Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας θα αναλάβει τη διαχείριση και αξιοποίηση των από το 1952 και μέχρι σήμερα ήδη αμφισβητούμενων μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Εκκλησίας της Ελλάδος περιουσιών, αλλά και κάθε περιουσιακού στοιχείου της Εκκλησίας που εθελοντικά η ίδια θα θελήσει να παραχωρήσει στο εν λόγω Ταμείο προς αξιοποίηση.
12. Τα έσοδα και οι υποχρεώσεις του ΤΑΕΠ επιμερίζονται κατά ίσο μέρος στο Ελληνικό Δημόσιο και την Εκκλησία της Ελλάδος.
13. Τα ανάλογα ισχύουν και για τις περιουσίες των επιμέρους Μητροπόλεων, ήτοι των αμφισβητούμενων περιουσιών, αλλά και όσων οι Μητροπόλεις εθελοντικά παραχωρήσουν στο ΤΑΕΠ.
14. Η ήδη συσταθείσα με τον Ν.4182/2013 Εταιρεία Αξιοποίησης Ακίνητης Εκκλησιαστικής Περιουσίας μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών εντάσσεται επίσης στο ΤΑΕΠ και διοικείται με το σημερινό κατά νόμο καθεστώς.
15. Οι παραπάνω δεσμεύσεις των δύο μερών θα ισχύουν υπό την προϋπόθεση τήρησης της Συμφωνίας στο σύνολό της.
Τσίπρας: «Σήμερα επιχειρούμε να κάνουμε ένα ιστορικό βήμα προς τα μπρος επ’ ωφελεία της Πολιτείας και της Εκκλησίας. Η διακηρυκτική αρχή της θρησκευτικής ουδετερότητας του ελληνικού κράτους διασφαλίζει αφενός μεν τους διακριτούς ρόλους μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας, αφετέρου, δε, εγγυάται τη μεταξύ τους συνεργασία στα θέματα κοινού ενδιαφέροντος».
Ιερώνυμος σε Τσίπρα: «Σας ευχαριστώ για τις πρωτοβουλίες και τις θέσεις σας. Σας ευχαριστούμε διότι είστε συντελεστής σ’ αυτή την ιστορική στιγμή σ’ αυτό το μεγάλο γεγονός που η Εκκλησία θα αισθάνεται όχι ότι γίνεται πιο πλούσια, δεν την ενδιαφέρει αυτό, αλλά ότι γίνεται πιο λειτουργική στην πραγματοποίηση των οραμάτων που έχει».
Σημειώνεται ότι η συμφωνία καταργήθηκε από τον νέο πρωθυπουργό Μητσοτάκη, αμέσως μετά τις εκλογές της 7ης /7/2019, παρουσία του ίδιου του Ιερωνύμου.
Η Εκκλησία της Ελλάδος έχει μεγάλη ακίνητη περιουσία, η οποία παραμένει αναξιοποίητη. Η συνολική έκταση φτάνει τα 1.300.000 στρέμματα. Από αυτά τα 732.000 είναι βοσκότοποι, 367.000 δασικές εκτάσεις και 189.000 γεωργικές. Έχει ολόκληρα νησιά και βραχονησίδες στις Σποράδες και στις Κυκλάδες. Επίσης έχει 900 ακίνητα, από τα οποία το 85% είναι διαμερίσματα, αλλά και γραφεία, καταστήματα, εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία, ακόμη και βενζινάδικα. Το μεγαλύτερο μέρος προέρχεται από μοναστηριακή περιουσία, η οποία διαχωρίστηκε σε ρευστοποιήσιμη και σε διατηρητέα. Η ρευστοποιήσιμη περιουσία εντάχθηκε στον Οργανισμό Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας που ίδρυσε το κράτος από τη δεκαετία του 1930. Σκοπός του Οργανισμού ήταν η εκμετάλλευση της ρευστοποιήσιμης περιουσίας προκειμένου να συντηρηθεί η διοίκηση της Εκκλησίας και να ενισχυθεί το φιλανθρωπικό της έργο.
Για το λόγο του μη χωρισμού Κράτους και Εκκλησίας, παραμένει κυρίαρχο το ζήτημα της εκκλησιαστικής περιουσίας. Ένα χρόνιο πρόβλημα, που επιβάλλεται η λύση του, αρχής γενομένης από το κράτος, που έχει τους μηχανισμούς, όπως προέβλεπε η παραπάνω συμφωνία. Θα αποβεί προς όφελος και των δύο θεσμών, αλλά κυρίως θα ενισχύσει την οικονομική αυτοτέλεια και την ανεξαρτησία από το κράτος της ίδιας της Εκκλησίας.
