του Γεώργιου Μπόνου
Τα δύο χρόνια 1960-62 που πέρασα στην Μετεκπαίδευση δασκάλων μείζονος διάρκειας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, είχα την τύχη και την ευτυχία να παρακολουθήσω το μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας από τον Νικ. Τωμαδάκη για 2 χρόνια.
Εκεί που ο καθηγητής Τωμαδάκης έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον ήταν ο Διονύσιος Σολωμός, ο Εθνικός μας ποιητής. Για τον Σολωμό άκουσα πολλά, έμαθα πολλά και διδάχθηκα επίσης αρκετά. Περισσότερο όμως ο Τωμαδάκης μας δημιούργησε το έναυσμα για περαιτέρω έρευνα και μελέτη του Σολωμικού έργου.
Η πρώτη έρευνα αναφέρεται στην καταγωγή του Εθνικού μας ποιητή Σολωμού. Αυτή διαμορφώθηκε σε εργασία και δημοσιεύθηκε το 1970 στο περιοδικό ΛΑΚΩΝΙΚΑ των εν Αττική Λακεδαιμονίων.
*
Στις 27 Φεβρουαρίου 1807 σε ένα πλούσιο αρχοντόσπιτο της Ζακύνθου ένας κόμης 70 χρόνων χαροπαλεύει. Δίπλα του τον παραστέκει μια νέα όμορφη γυναίκα που είναι μόλις 27 χρόνων.
Στο αρχοντικό μέσα βρίσκονται ακόμη και δύο μικρά παιδιά 9 και 5 χρόνων.
Την ημέρα αυτή καλούνται στα γρήγορα ένας ιερέας, ένας κουμπάρος και οι μάρτυρες για να στεφανώσουν τον κόμητα Νικόλαο Σολωμό (1737-1807) με την φτωχή υπηρέτριά του Αγγελική Νίκλη (1780-1859). Να τι γράφει μεταξύ άλλων το στεφανοχάρτι: «Ευρισκόμενος εν ασθενεία βαρυτάτη και φοβούμενος το άωρον του θανάτου.... έκρινε δια έργον σωτηρίας της ψυχής του να στεφθεί και να λάβει δια γυναίκα του νόμιμον και ευλογητικήν την κυρίαν Αγγελικήν θυγατέρα του Δημητρίου Νίκλη με την οποίαν συνέζησε σχεδόν χρόνους έντεκα (11) και με αυτήν εγέννησεν δυο υιούς.»
Την άλλη ημέρα, 28 Φεβρουαρίου 1807, ο Νικόλαος Σολωμός έκλεινε οριστικά τα μάτια του. Έτσι με τον μακάβριο αυτόν γάμο νομιμοποιήθηκαν τα δύο παιδιά, που ξέγνοιαστα αλλά και περίεργα τα ‘βλεπαν όλα, όσα εγίνοντο γύρω τους στο πλούσιο αρχοντόσπιτό τους. Τα παιδιά αυτά ήσαν ο Διονύσιος Σολωμός, ο μεγάλος μας εθνικός ποιητής και ο Δημήτριος, μετέπειτα δικηγόρος και βουλευτής.
Η γενιά του Νικολάου Σολωμού κρατάει από την Κρήτη κυνηγημένη από τους Τούρκους και η γενιά της Αγγελικής Νίκλη κρατάει από την Μάνη, που οι πρόγονοί της φαίνεται ότι είχαν φύγει στη Ζάκυνθο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Να γιατί ο Διονύσιος Σολωμός έχει σχέση με την Λακωνία.
Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε μιαν ανοιξιάτικη μέρα (8 Απριλίου 1798) σ’ ένα φτωχικό σπίτι κοντά στο αρχοντικό του Νικολάου Σολωμού, από την παράνομη σχέση του με την όμορφη και νέα υπηρέτριά του Αγγελική. Το φυσικό (νόθο) αυτό παιδί είχε στο μέτωπο του «σφραγίδα δωρεάς», θείο χάρισμα κι’ έμελλε να δοξάσει το όνομα και τη μικρή του πατρίδα.
Σημειώνουμε χαρακτηριστικά εδώ ότι, την ίδια χρονιά που γεννιόταν ο Σολωμός στο μυροβόλο νησί της Ζακύνθου, στο Βελιγράδι στραγγαλιζόταν ο εθνομάρτυρας Ρήγας Φεραίος. Ο Παλαμάς γράφει γι’ αυτή την συγκυρία: «Η μοίρα σοφά σα να ταίριασε στο ίδιο κυκλοχρόνιασμα το τέλος του εθνομάρτυρα με μεγάλα σαλπίσματα μέσα στη μουσική συμφωνία της τέχνης».
*
Ο ποιητής είναι καρπός που προήλθε από την ένωση της αριστοκρατίας με την φτώχεια, του πλούτου με την ομορφιά,, της ευγένειας με τη δύναμη, των γηρατειών με τα νιάτα. Από την κοινή και ασήμαντη αυτή ερωτική περιπέτεια, που η όμορφη και φτωχή κόρη παρέδωσε το παρθενικό σώμα της στον αφέντη της, γεννήθηκε ο ποιητής, η μεγαλύτερη προσφορά στην νεοελληνική ποίηση (γραφική περιγραφή αγνώστου σχολιαστή).
Ο Μαρίνος Σιγούρος, ένας από τους βιογράφους του Σολωμού, μας πληροφορεί ότι η Αγγελική Νίκλη στάθηκε η «επίσημη σπιτωμένη» του γεροΣολωμού, γιατί η νόμιμη γυναίκα του Μαριέτα Κάκνη είχε πεθάνει από το 1802. Μας πληροφορεί ακόμη ότι ήταν έθιμο του καιρού και του τόπου, παρμένο από τους Βενετούς, και η συμβίωση ενός πλούσιου άρχοντα με μια όμορφη κόρη του λαού ήταν σαν ένας ελεύθερος γάμος. Και τα φυσικά (νόθα) παιδιά που γεννιόντουσαν από μια παράνομη σχέση, δεν μειονεκτούσαν σε τίποτε στην κοινωνία, ύστερα από μια νομιμοποίηση των σχέσεων, ήταν παιδιά ισότιμα και νόμιμα και τα παιδιά αυτά πολλές φορές είναι υγιέστερα, ωραιότερα και εξυπνότερα, γιατί είναι απότοκα του έρωτα, που χωρίς καμία αμφισβήτηση είναι η ωραιότερη εκδήλωση και ο πραγματικός κυρίαρχος και ρυθμιστής της ανθρώπινης ζωής, περιγράφει και σχολιάζει ο καθηγητής Ν. Τωμαδάκης.
Από την ημέρα που γεννήθηκε ο μικρός Διονύσιος, ζει στο σπίτι της μητέρας με όλες τις φροντίδες που χρειάζονται για να μεγαλώσει ένα παιδί. Και όταν το 1802 πεθαίνει η πρώτη γυναίκα του Νικολάου Σολωμού, η Αγγελική μπαίνει στο αρχοντόσπιτο μαζί με τα παιδιά της, διότι αποκτά εντωμεταξύ και άλλο παιδί, τον Δημήτριο, δικηγόρο και βουλευτή των Επτανήσων, όχι σαν υπηρέτρια, αλλά σαν νοικοκυρά, σαν αρχόντισσα του σπιτιού γεμάτη νιότη, ομορφιά και υγεία. Και ο πατέρας, ο κόμης Σολωμός, είναι γέρος, άρρωστος βαριά και ύστερα από λίγα χρόνια, το 1807, πεθαίνει.
Λίγους μήνες μετά το θάνατο της πρώτης του γυναίκας, με διαθήκη του (22.12.1802) o Νικ. Σολωμός έχει μοιράσει τη μεγάλη του περιουσία στον Pοβέρτο, παιδί από την Μ. Κάκνη, στα δύο φυσικά παιδιά Διονύσιο και Δημήτριο από την Αγγελική Νίκλη και στην ίδια τη μητέρα των παιδιών. Οι μελετητές του Σολωμικού έργου μας πληροφορούν ότι ο ποιητής όσο μεγαλώνει, δείχνει πως κληρονόμησε από τον πατέρα του «ένα στοχασμό αριστοκρατικό και από την μητέρα του μια καρδιά λαϊκή». Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα έζησε στο φτωχικό σπίτι και μέσα στο περιβάλλον της μητέρας του. Και ο παιδικός χαρακτήρας του δέχεται και διατηρεί την επίδραση αυτή, καθώς παραδέχεται και η ψυχολογία ότι τα πρώτα παιδικά χρόνια είναι τα προσφορότερα για την διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός παιδιού. Ο μικρός Σολωμός ζει σ’ ένα περιβάλλον που μιλούν μόνο ελληνικά, ακούει λαϊκούς στίχους, παροιμίες, θυμόσοφα λόγια των απλοϊκών συγγενών και φίλων της μητέρας του Αγγελικής Νίκλη. Εκεί μέσα, όλα τα προσέχει και φανερώνει πως έχει μεγάλη αντίληψη. «Είναι γέννημα θρέμμα της αδόλης ελληνικής ψυχής».
Όπως προαναφέρουμε η καταγωγή του Σολωμού ήταν από την Κρήτη και τη Μάνη και κατά συνέπεια στις φλέβες του κυκλοφορούσε κρητικό και μανιάτικο αίμα. Δηλαδή ηρωικό και ποιητικό. Είναι γνωστό ότι στις περιοχές αυτές τις πατρίδος μας υπάρχει έμφυτος στο λαό ο ηρωισμός και η παλικαριά. Παράλληλα είναι γνωστά τα αυτοσχέδια κρητικά δύστυχα όσο και τα περίφημα μανιάτικα μοιρολόγια.
Ο νεαρός ποιητής Σολωμός νιώθει μέσα του το «ψυχικό και το πνευματικό απόσταγμα τόσων γενεών» που κληρονόμησε έναν θησαυρό.
Ο ποιητής είναι γεννημένος ποιητής που δόξασε το όνομα της Ελλάδος. Ήταν ο μοναδικός τραγουδιστής του ιερού αγώνα. Την αγάπη προς την πατρίδα, το χρέος και το πάθος προς την ελευθερία τα παρουσίασε στην ποίηση σαν απόλυτες ομορφιές.
(συνεχίζεται αύριο)
