Οδύνη πανελλαδικά, αλλά και ειδικά στη δεύτερη «ιδιαίτερη πατρίδα» του, τη Λακωνία, σκόρπισε ο αδόκητος θάνατος του δημοφιλούς σκηνοθέτη των μεγάλων επιτυχιών, Μανούσου Μανουσάκη, που «έφυγε» από τη ζωή το βράδυ της Τετάρτης (20/11), σε ηλικία 74 ετών. Το τελευταίο διάστημα νοσηλευόταν σε νοσοκομείο, ενώ η είδηση του θανάτου του προκάλεσε θλίψη στον καλλιτεχνικό χώρο και το κοινό.

Όπως αναφέρεται στο ιατρικό ανακοινωθέν, ο Μ. Μανουσάκης «απεβίωσε μετά από μάχη με οξεία μυελογενή λευχαιμία, η οποία είχε διαγνωστεί πρόσφατα. Παρά τις ιατρικές παρεμβάσεις, η εξέλιξη της νόσου οδήγησε σε επιπλοκές που επέφεραν τον θάνατό του».

Η νεκρώσιμος ακολουθία θα ψαλεί στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, το Σάββατο 23 Νοεμβρίου και ώρα 1 το μεσημέρι.

Αγάπησε τη Σπάρτη, τη Σελλασία και τη Λακωνία όσο λίγοι
Ο Μ. Μανουσάκης, σκηνοθέτης και παραγωγός, διέγραψε μια μακρά και σπουδαία πορεία στην ελληνική τηλεόραση και στον κινηματογράφο, με σημαντικές σειρές και ταινίες.

Η λαμπρή πορεία του στο χώρο τής Έβδομης Τέχνης, όμως, δεν τον εμπόδισε να αναμιχθεί στα κοινά, επιλέγοντας, μάλιστα, για αυτό τον τόπο καταγωγής της αγαπημένης συζύγου του, Μαρίας, τη Λακωνία.

Ως «λακωνόγαμπρος», οι σχέσεις του με τη Σπάρτη, τη Σελλασία και την ευρύτερη περιοχή ήταν γνωστές, καθώς είχε διατελέσει δημοτικός σύμβουλος για δύο τετραετίες, ενώ είχε θητεύσει ως πρόεδρος του Νομικού Προσώπου Πολιτισμού του Δήμου Σπάρτης.

Όπως περιγράφει σε ψήφισμά του και το Δημοτικό Συμβούλιο Σπάρτης, η θητεία του στα έδρανα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης άφησε παρακαταθήκη για τον τόπο, αλλά και ιδιαίτερα για τον θεσμό τής «Γιορτής Ελιάς και Λαδιού» στη Σελλασία, της οποίας υπήρξε εκ των εμπνευστών και θεμελιωτών της. Ο ίδιος ήταν και από τους βασικούς συντελεστές και υποστηρικτές τής Έκθεσης Λακωνικών Προϊόντων, που διεξαγόταν τα προηγούμενα χρόνια στο Μετρό τού Συντάγματος.

Επιπλέον, σημαντική ήταν η συνεισφορά του στην προώθηση των λακωνικών προϊόντων, της ελιάς και του λαδιού.

Διατηρούσε οικία και αγρόκτημα λίγο έξω από τη Σελλασία, την οποία επισκεπτόταν τακτικά.

Λίγα λόγια για τον Μ. Μανουσάκη
Ο Μ. Μανουσάκης γεννήθηκε το 1950 στην Αθήνα και σπούδασε σκηνοθεσία στη Σχολή Κινηματογράφου του Λονδίνου (London Film School). Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ξεκίνησε την επαγγελματική του πορεία στον κινηματογράφο.

Η πρώτη του ταινία με τίτλο «Βαρθολομαίος» (1973), τον καθιέρωσε ως έναν τολμηρό δημιουργό. Στην ταινία αυτή, που είχε τριπλό ρόλο ως σεναριογράφος, σκηνοθέτης και παραγωγός, η κριτική αναγνώριση δεν άργησε να έρθει. Απέσπασε ειδική μνεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σαν Ρέμο το 1973, ενώ στην Ελλάδα απαγορεύτηκε από τη χούντα.

Ακολούθησαν ταινίες όπως οι «Άρχοντες» (1978) και «Η σκιάχτρα» (1985), ενώ συμμετείχε ως ηθοποιός σε ταινίες όπως η «Σουβλίστε τους!». Παρότι το όνομά του συνδέθηκε κυρίως με την τηλεόραση, ο Μανουσάκης διατήρησε δυναμική παρουσία στον κινηματογράφο, σκηνοθετώντας και παραγωγές όπως το «Παραλάβατε διορισμόν» (1996), τον «Κόκκινο δράκο» (1998) και το ιστορικό δράμα «Ουζερί Τσιτσάνης» (2015).

Η επανάσταση στην ελληνική τηλεόραση
Οι δημιουργίες του στον κινηματογράφο, αλλά κυρίως στην ελληνική τηλεόραση τις δεκαετίες του '90 και του 2000 άφησαν εποχή.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, ο Μανουσάκης ξεκίνησε τη δραστηριότητά του στην τηλεόραση. Οι πρώτες του σκηνοθετικές προσπάθειες περιλαμβάνουν τις σειρές «Καλλικαντζαροδουλειές» (1985-1986), «Μικρογραφίες» (1986-1987) και «Τα καλύτερά τους χρόνια» (1989). Ωστόσο, η μεγάλη αναγνώριση ήρθε από τη δεκαετία του 1990 και έπειτα, όταν ανέλαβε τη σκηνοθεσία και την παραγωγή δραματικών σειρών για την ιδιωτική τηλεόραση.

Οι σειρές που σκηνοθέτησε, όπως οι «Ψίθυροι καρδιάς», «Άγγιγμα ψυχής», «Μη μου λες αντίο» και «Η αγάπη ήρθε από μακριά», θεωρούνται από τις κορυφαίες στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης.

Συλλυπητήριες δηλώσεις

Λίνα Μενδώνη
Πληροφορούμενη την απώλεια του Μ. Μανουσάκη, η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Με θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Μανούσου Μανουσάκη, ο οποίος υπήρξε ένας ακάματος εργάτης της μικρής και της μεγάλης οθόνης.

Ο Μ. Μανουσάκης, νεαρός ακόμη, εμφανίστηκε στον χώρο του κινηματογράφου με  δύο ταινίες που προκάλεσαν εντύπωση για την εποχή τους, τον “Βαρθολομαίο” και τους “Άρχοντες”, πρόλογος στο μεγάλο έργο που μας καταλείπει. Στράφηκε  στην τηλεόραση, όπου επάξια καθιερώθηκε ως σκηνοθέτης σειρών, με τεράστια απήχηση. Οι δημιουργίες του Μ. Μανουσάκη στη μικρή οθόνη αποτέλεσαν μεγάλες επιτυχίες, που οφειλόταν στον αδιάπτωτο επαγγελματισμό του, τις γνώσεις, την  εμπειρία του, τις υψηλές προδιαγραφές που τηρούσε στην παραγωγή τους, αλλά και την πρωτότυπη θεματολογία τους, με ζητήματα κοινωνικά που προσέγγιζε με τόλμη. Ο Μ. Μανουσάκης έκανε ποιοτική τηλεόραση για το ευρύ κοινό, χωρίς εκπτώσεις στις απαιτήσεις του, αλλά και χωρίς να εγκαταλείψει το σινεμά, στο οποίο, επιλεκτικά, επανερχόταν με άρτιες δημιουργίες. Καθοδήγησε με σοφία και προσωπικό ενδιαφέρον πολλούς νέους καλλιτέχνες, δίνοντας ώθηση στην ανάδειξή τους. Συνεργάστηκε αρμονικά με καταξιωμένους συναδέλφους του, κάτι που εξηγεί, πέραν της δημοφιλίας του, την αγάπη και τον σεβασμό με τον οποίο τον περιέβαλε ο χώρος. Το καλλιτεχνικό  αποτύπωμά του πίσω από τον φακό μένει ανεξίτηλο.

Στην οικογένειά του και τους φίλους του απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια».

Νάγια Γρηγοράκου:
«Με θλίψη αποχαιρετούμε τον σπουδαίο Έλληνα σκηνοθέτη Μανούσο Μανουσάκη.
 “Ιδανικά, θα ήθελα να επέλθει το μοιραίο την ώρα του γυρίσματος. Την ώρα που λέω "πάμε!", να τελειώσω. Η τελευταία μέρα της ζωής μου θα ήθελα να είναι στο γύρισμα όταν λέω "μοτέρ ή στοπ"”. Έτσι θα θυμόμαστε τον Μανούσο Μανουσάκη, σαν έναν ακούραστο σκηνοθέτη που αφήνει πίσω του μια μεγάλη παρακαταθήκη στη μυθοπλασία.

Εμείς στη Λακωνία όμως θα τον θυμόμαστε και για την αγάπη του για τη Σελλασία και το κτήμα του στο όμορφο αυτό χωριό του Πάρνωνα.

Επί δεκαπέντε χρόνια ο Μανούσος Μανουσάκης διοργάνωνε τη “Γιορτή Ελιάς και Λαδιού” στην Σελλασία, ενώ για διάστημα τριών ετών ασχολήθηκε και με τα πολιτιστικά δρώμενα του Δ. Σπάρτης.

Ειλικρινή συλλυπητήρια στους οικείους του».

Ψήφισμα Δημοτικού Συμβουλίου Σπάρτης:
«Το Δημοτικό Συμβούλιο Σπάρτης, ενόψει του θλιβερού αγγέλματος του θανάτου του Μανούσου Μανουσάκη, συνήλθε την 21η Νοεμβρίου 2024, ημέρα Πέμπτη, σε έκτακτη δια περιφοράς συνεδρίασή του και τοποθετήθηκε ομόφωνα», για τη ζωή, το έργο και την προσφορά του, ειδικά στην περιοχή τού Δ. Σπάρτης. «Η ξαφνική είδηση της εκδημίας του γέμισε θλίψη όλους μας», ανέφερε μεταξύ άλλων το συμβούλιο στο ψήφισμά του.

Το σώμα αποφάσισε τα εξής: «1) Να εκφράσει τη βαθιά θλίψη και τα ειλικρινή συλλυπητήρια του δημάρχου και των μελών του δημοτικού συμβουλίου στην οικογένεια του εκλιπόντος, 2) να κατατεθεί στεφάνι στη σορό του,  3) να επιδοθεί το παρόν ψήφισμα στην οικογένεια του εκλιπόντος, 4) να τηρηθεί ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του τεθνεώτος κατά την πρώτη τακτική συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου, 5) να αναρτηθεί το παρόν ψήφισμα στην ιστοσελίδα του δήμου και να δημοσιευθεί στα ΜΜΕ -έντυπα και ηλεκτρονικά- της πόλης μας».

Βαγγέλης Βαλιώτης:
«Φίλε Μανούσο, απρόσμενος και τόσο αναπάντεχος ο χαμός σου.

Τα λόγια είναι φτωχά ώστε να καλύψουν το “τεράστιο κενό” που δημιουργεί η “απουσία σου”. Γιατί κανείς από εμάς, που σε γνωρίσαμε δεν μπορεί να δεχθεί... αδυνατεί να πιστέψει ότι ΕΣΥ, μια αστείρευτη πηγή ζωντάνιας, ανεξάντλητης ενέργειας και θετικής σκέψης θα άφηνες πίσω σου, τόσο ξαφνικά, αυτό το ΚΕΝΟ!

Και... πραγματικά, δεν υπήρξε άνθρωπος που σε γνώρισε και δεν του προκάλεσε έκπληξη το άγγελμα του θανάτου σου. Γιατί ήσουν για όλους, ο Μανούσος,  ο έντιμος, ο εργατικός, ο ευγενής και ο χαμογελαστός άνθρωπος που πάντα με τον καλό του λόγο και ποτέ διαφορετικά σκεπτόμενος, έβρισκε τον μαγικό τρόπο να “φωτίζει” το σκοτάδι και να “γεφύρωνει” τις σχέσεις των ανθρώπων.

Δεν είπες ποτέ κακό λόγο για κανέναν! Υπήρξες, πάντα, μια μεγάλη, ανοιχτή, θερμή αγκαλιά! Άνθρωπος γλυκύτατος, νηφάλιος στο πνεύμα, όρθιος στην ψυχή, αριστοκράτης στην παράσταση, στρατιώτης της ολότητας, αιώνιος έφηβος.

Ήσουν ο σπάνιος, ο χαρισματικός...ο γλυκός Μανούσος όλων μας!

Όμως, αγαπημένε μου φίλε εγώ, που σε γνωρίζω περισσότερα από 25 χρόνια, νομίζω πως έχω το δικαίωμα να γράψω δυο λόγια, ως ένας, από καρδιάς, φίλος! Ο χαμός σου με γέμισε στενοχώρια και θύμηση. Αποτέλεσε τιμή η συνεργασία μαζί σου. Αγάπησες και σε αγάπησε όλη η χώρα, αφού ανέδειξες κάθε της σημείο και πτυχή του πολιτισμού της. Τον τόπο μας, τον αγάπησες περισσότερο..

Ήρθες, έζησες και στήριξες κάθε προσπάθεια ανάδειξης του.

Σε θυμάμαι, ως πρ. δήμαρχος Οινούντος, μπροστάρη στη “Γιορτή Ελιάς και Λαδιού”, στην αγαπημένη σου Σελλασία, που με θέρμη αγκάλιασες και με τις γνώσεις σου στήριξες από την πρώτη στιγμή. Σε θυμάμαι, στα γυρίσματα της ταινίας “Κρυφά Μονοπάτια” και στην προσπάθεια σου για ανάδειξη του τόπου μας. Σε θυμάμαι σε τόσες άλλες ευκαιρίες προβολής που έδινες στην περιοχή μέσω της λαμπρής σου καριέρας ως σκηνοθέτης. Σε θυμάμαι, ως πρ. Δήμαρχος Σπάρτης, στις προτροπές και προτάσεις σου ως δημοτικός σύμβουλος και Πρόεδρος στο Ν.Π.Πολιτισμού και τα τόσα που πραγματοποιήθηκαν στις μέρες σου. Σε θυμάμαι ως ένα ευπατρίδη και μάχιμο σκηνοθέτη γεμάτο όραμα και φαντασία που άγγιξες κάθε σπίτι στην Ελλάδα, αλλά και πέραν των συνόρων της.

Τώρα, ξεκινάς γυρίσματα στη νέα σου ταινία Μανούσο, γεμάτη με φως όπως και η εγκόσμια ζωή σου. Φως που το μετέδωσες σε όλους εμάς που σε γνωρίσαμε και συνεργαστήκαμε μαζί σου, φως που μετέδωσες σε κάθε ελληνικό σπίτι. Να είσαι σίγουρος, φίλε μου, ότι αναχωρώντας από αυτό τον μάταιο κόσμο αφήνεις πίσω σου ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα καλοσύνης, δοτικότητας και ήθους που για πάντα θα μας συντροφεύει και πάντα θα κρατάει ζωντανή την παρουσία σου στις μνήμες, όλων μας. Ένα αποτύπωμα που θα κάνει τόσο την αγαπημένη σου Μαρία όσο και τα λατρεμένα σου παιδιά και εγγόνια, να νιώθουν υπερήφανοι για το πολύτιμο έργο που επιτέλεσες, για την κοινωνική σου αποδοχή και καταξίωση και για το φωτεινό σου χαμόγελο που με τόση καλοσύνη σκόρπιζες απλόχερα παντού γύρω σου.

Καλό ταξίδι στου Παραδείσου τις γειτονιές που σήμερα μεταναστεύεις... Σε ευχαριστώ για όλα αγαπημένε και ακριβέ μου φίλε Μανούσο».

Τασία Κανελλοπούλου:
«Ο Μανούσος, ένας ξεχωριστός και πολύ ιδιαίτερος και προικισμένος άνθρωπος, επισκέφθηκε την Σελλασία για τελευταία φορά την περασμένη άνοιξη, στο χαρούμενο γεγονός του γάμου του γιού του Μανώλη!

Μόνο καλό πρόσφερε στην Σελλασία και στη Λακωνία ο Μανουσάκης! Κατ’ αρχήν την έκανε πατρίδα του χάρη στην πολυαγαπημένη του Μαρία που κατάγεται από τη Σελλασία. Την ανέδειξε και την πρόβαλε σε όλη την Ελλάδα με την διοργάνωση της περίφημης “Γιορτής Ελιάς”. Ήταν ένας πληθωρικός χαρακτήρας που αγαπούσε τους ανθρωπους και το σπίτι του στην Σελλασία γέμιζε κόσμο κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα. Ήταν  αντισυμβατικός, ανυπόκριτος, γελαστός και πολύ δημιουργικός και χρήσιμος άνθρωπος! Όλοι θα τον θυμόμαστε στα καφενεία του χωριού με τις τιράντες του, απλός και προσιτός σε όλους. Για όλα τα άλλα χαρίσματά του θα γράψουν όλοι , σε όλη την Ελλάδα, αυτές τις μέρες. Εμείς είχαμε τον δικό μας Μανούσο και γι' αυτόν θα πενθήσουμε. Καλό ταξίδι, φίλε μας, Μανούσο!»

Πολιτιστικός Επιμορφωτικός Περιβαλλοντικός Σύλλογος Σελλασίας:
«Το χωριό μας σήμερα πενθεί την απώλεια του φίλου και συμπατριώτη μας, του δικού μας Μανούσου Μανουσάκη. Ο Μανούσος με την παρουσία του, με την αγάπη του για την Σελλασία, με την δημιουργικότητά του και με το ταλέντο του, χάρισε στο χωριό μας μεγάλη δημοσιότητα και έκανε το χωριό μας με τη “Γιορτή Ελιάς”, που διοργάνωνε στην Σελλασία ανελλιπώς επί μία και πλέον δεκαπενταετία, γνωστό σε όλη την Ελλάδα. Το χωριό μας πενθεί τον δικό μας Μανούσο και οι ευχές μας για “Καλό Παράδεισο” είναι βαθιές  και ειλικρινείς».