Αίσθημα απελπισίας και απογοήτευσης κυριεύει κάποιον, όταν συλλογίζεται και αναλογίζεται πόσες χαμένες ευκαιρίες ανάπτυξης και αναβάθμισης έχει χάσει, όλα τα προηγούμενα χρόνια μέχρι και σήμερα, η ευρύτερη περιοχή τού Δήμου Σπάρτης.

Τα… καθέκαστα στην πόλη και γύρω από αυτή, είναι λίγο-πολύ γνωστά. Με τις παρατεταμένες περιπέτειες σε έργα, όπως η δύσμοιρη Παλαιολόγου, που μάλλον θα μείνει εργοτάξιο επί άγνωστο, το Ανοιχτό Κέντρο Εμπορίου (Open Mall), που προχωράει αλλά δεν τελειώνει, την ασκεπή Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς, που έχει καταντήσει σκιά τού παρελθόντος της ή την ανάπλαση έναντι Πάρκου Γουδέ, με τη γνωστή αποψίλωση των ευκαλύπτων. Ξέχωρα το πρότζεκτ στο Ξενία Σπάρτης, το οποίο αποτελεί άλλο ένα σύγχρονο «γεφύρι της… Σπάρτης».

Μεταφερόμαστε 5 χιλιόμετρα δυτικά τής λακωνικής πρωτεύουσας, στην ιστορική έδρα του Δ. Σπάρτης, τον Μυστρά. Εκτός από τη ιστορική-πολιτιστική διάσταση και αποτύπωμα της βυζαντινής καστροπολιτείας, που είναι ξακουστή εντός κι εκτός συνόρων, ο νέος οικισμός έχει να προσφέρει αρκετές επιλογές περιήγησης και δραστηριότητας στον επισκέπτη. Ή θα μπορούσε να προσφέρει και άλλες, για του λόγου το… ασφαλές.

Το «Μουσείο Λαϊκής Τέχνης»
που χάθηκε στον… δρόμο
Στο κέντρο τού Μυστρά, πλησίον γνωστής επιχείρησης εστίασης, στέκει το περίφημο Αρχοντικό Σαλβαρά, το οποίο αποτελεί δωρεά τής φερώνυμης οικογένειας. Το κτίριο αυτό που έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και είχε παραχωρηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού στον πρώην «Καποδιστριακό» Δήμο Μυστρά, προκειμένου να λειτουργήσει σε αυτό «Μουσείο Λαϊκής Τέχνης».

Πράγματι, επί δημαρχοντίας Δημήτρη Αποστολάκου στον τέως Δ. Μυστρά, ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την εκπόνηση της αρχικής μελέτης, η οποία κάποια στιγμή προχώρησε, ενώ ακολούθως μεσολάβησε και η δημαρχία Σταύρου Αργειτάκου. Εκείνο το διάστημα, παρά το γεγονός ότι «έτρεξε» ο αρχικός σχεδιασμός, δεν υλοποιήθηκε η απαραίτητη στατική μελέτη κι έτσι το έργο απορρίφθηκε από χρηματοδοτικό πρόγραμμα.

Στο ΕΣΠΑ με 1,5 εκατ. ευρώ
Επί θητείας Βαγγέλη Βαλιώτη, κατόπιν ενεργειών τής τότε Δημοτικής Αρχής, εξασφαλίστηκε η πολυπόθητη χρηματοδότηση του έργου. Περί τα τέλη του 2018 εντάχθηκε, μάλιστα, η πράξη «Αποκατάσταση – αναστήλωση – συντήρηση – στερέωση – αξιοποίηση οικίας Σαλβαρά» στο ΕΣΠΑ. Το έργο υπήχθη στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία», στο πλαίσιο της Δράσης «Δημιουργική επανάχρηση δημοτικής περιουσίας», συνολικού προϋπολογισμού 1.583.000,00 ευρώ.

Η επέμβαση περιελάμβανε τη στατική, οικοδομική και αισθητική αποκατάσταση του κτιρίου, με τις απαραίτητες εργασίες στερέωσης, όπου αυτό ήταν απαραίτητο, προκειμένου να επιτευχθεί η ορθή αποκατάστασή του και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διάφορες πολιτιστικές χρήσεις.

Χαρακτηριζόταν τότε, ως ένα «σημαντικό έργο που πρόκειται να υλοποιήσει ο Δήμος Σπάρτης». Ειδικότερα, «με την ένταξη του συγκεκριμένου έργου στο ΕΣΠΑ, ο Δήμος Σπάρτης στοχεύει στην αξιοποίηση και λειτουργική επαναχρησιμοποίηση του κτιρίου, μέσω της συντήρησης, στερέωσης και αποκατάστασης της αρχιτεκτονικής και στατικής επάρκειάς του, ώστε να αναδειχθεί, καθώς και ν’ εναρμονίζεται με τα νέα κτιριολογικά δεδομένα», ήταν η χαρακτηριστική αναφορά σε ανακοίνωση του 2018. Επιπλέον, προσδοκία ήταν πως, το Αρχοντικό Σαλβαρά «θα αποτελέσει ένα “ζωντανό” κύτταρο της ιστορίας τής περιοχής. Θα είναι ένας πόλος έλξης, ένας χώρος προσβάσιμος σε όλους, που θα λειτουργεί σε μόνιμη βάση, με στόχο τη διαδραστική-βιωματική εμπειρία των επισκεπτών στο χωροχρόνο. Επιπρόσθετα, θα συμβάλλει στη διασύνδεση των κατοίκων και επισκεπτών της περιοχής με την ιστορία του τόπου». Συνολικά, το έργο φιλοδοξούσε «να αποτελέσει σημείο αναφοράς και επίκεντρο της δημόσιας ζωής». Μέχρι εκεί, όλα καλά.

Μερικούς μήνες αργότερα, μετά τις δημοτικές εκλογές του 2019, η Αρχή Βαλιώτη παρέδωσε τη σκυτάλη τής δημαρχίας στον Πέτρο Δούκα, που ανέλαβε τα ηνία τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους. Έκτοτε, η τύχη τού έργου χάθηκε από το προσκήνιο, καθώς την τετραετία 2019-2023, λίγα ως ελάχιστα συντελέστηκαν γύρω απ’ αυτό. Ούτε λόγος, στην παρούσα φάση και με τα τωρινά δεδομένα, για χρηματοδότηση από εκείνο το πρόγραμμα…

Η οικία Σαλβαρά το 2018

Δεν… στέριωσε λόγω στατικής μελέτης
Το βασικότερο «αγκάθι» που δεν επέτρεψε την περαιτέρω πρόοδο, όπως πληροφορείται ο «ΛΤ», έγκειται στη στατική μελέτη τού κτιρίου. Το πρόβλημα στατικότητας ήταν γνωστό και διαπιστωμένο στο κτίσμα τού 19ου αιώνα, που μετρούσε ήδη σχεδόν δύο αιώνες στην πλάτη του. Η μελέτη έχρηζε αναγκαίων τροποποιήσεων και βελτιώσεων, βάσει των υποδείξεων των μελετητών. Το θέμα όμως κόλλησε και παραμένει «παγωμένο» ως και τις μέρες μας, για λόγους που μένει να διευκρινιστούν, ενώ δεν είναι γνωστές οι προθέσεις της παρούσας Δημοτικής Αρχής Βακαλόπουλου.

«Λόγγωσε, θα πέσει η στέγη…»
Σήμερα, 6 χρόνια μετά, οι παρατηρητές -ντόπιοι και ξένοι- θλίβονται στη θέα του ερειπωμένου και άλλοτε αγέρωχου κτίσματος, το οποίο συνεχίζει να αντιστέκεται στη φθορά του χρόνου και τις διαθέσεις του καιρού. Αλλά, ως πότε;

Εκτός των άλλων, στον «ΛΤ» έφτασε καταγγελία πως τους χώρους τού αρχοντικού έχει ζώσει η άγρια βλάστηση, έχει κυριολεκτικά «λογγώσει» το οικόπεδο. Πέραν αυτού, όπως υποστηρίζεται, η στέγη είναι έτοιμη να καταρρεύσει, που αν -απευκταίο- συμβεί, θα καταφέρει άλλο ένα «χτύπημα» στον γηρασμένο σκελετό.

Για παρεμβάσεις περιποίησης, ούτε λόγος. Όπως λέγεται, μέχρι και τη λήξη τής Αρχής Βαλιώτη, διεξάγονταν τακτικές εργασίες καθαρισμού και μικρο-συντηρήσεις.

«Εστία ρύπανσης κι επικινδυνότητας», έχει καταντήσει πλέον το ιστορικό κτίσμα, λένε με δυσαρέσκεια και λύπη κάποιοι πολίτες.

Άλλη πηγή μεταφέρει πως από το εσωτερικό απουσιάζουν και κάποια αντικείμενα, τα οποία έκαναν «φτερά» υπό άγνωστες συνθήκες. Ο «ΛΤ» μαθαίνει πως έχουν γίνει και κάποιες δηλώσεις περί κλοπής, χωρίς αυτό να έχει επιβεβαιωθεί.

Ειρωνεία είναι πως σε μια παλαιά ξύλινη είσοδο έχει τοποθετηθεί και ταμπέλα: «Δωρεά οικογένειας Σαλβαρά». Και από κάτω, άλλη οξειδωμένη πινακίδα που αναγράφει: «Ένωση Φίλων Μυστρά – Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Μεταβυζαντινής Ιστορίας» (και στην αγγλική). Ξεθωριάζει η χαραγμένη γραμματοσειρά, παρασυρμένη κι αυτή από το αργό άδειασμα της κλεψύδρας για τον ακίνητο «γίγαντα» που αναγγέλλει…

Κτίσμα του 19ου αιώνα
Τo Αρχοντικό Σαλβαρά βρίσκεται στο κέντρο τού Μυστρά. Πρόκειται για ένα διώροφο κτίριο κατοικίας, σε σχήμα «Γ», κατασκευασμένο σε οικόπεδο έκτασης 700 περίπου μέτρων.

Κτίστηκε τον 19ο αιώνα, κατά την περίοδο 1815–1830, δηλαδή την εποχής τής Επανάστασης του '21. Κατατάσσεται μέσα στον κατάλογο των αξιόλογων κτισμάτων τού οικισμού Μυστρά, καθώς παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και αποτελεί σημαντικό δείγμα τής αστικής αρχιτεκτονικής τού αιώνα αναφοράς.

Χ.Π.