Εξελίσσεται το έργο για τη διαμόρφωση δικτύου διαδρομών περιήγησης στην Άνω Πόλη της καστροπολιτείας Μονεμβασιάς, σε συνδυασμό με την εγκατάσταση αναβατορίου στο κάστρο, για εμποδιζόμενα άτομα και ΑμεΑ. Οι εν λόγω τεχνικές παρεμβάσεις εντάσσονται στο πλαίσιο των έργων που υλοποιεί το Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠΠΟ) «για την καθολική, κατά το δυνατόν, προσβασιμότητα των πολιτιστικών υποδομών».
Το έργο, συνολικού προϋπολογισμού 6.800.360 ευρώ, χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Πολιτισμού, με πόρους τού Ταμείου Ανάκαμψης. Περιλαμβάνει τη δημιουργία δικτύου διαδρομών περιήγησης, τη σύνδεση του δικτύου με τον χώρο τερματισμού τού αναβατορίου και με επισκέψιμα μνημεία της άνω πόλης.
Παράλληλα, όπως γνωστοποιήθηκε, προχωρούν οι διαδικασίες για την εγκατάσταση του αναβατορίου, ώστε η άνω πόλη να καταστεί καθολικά προσβάσιμη, μέσω προγραμματικής σύμβασης πολιτιστικής ανάπτυξης που έχει συνάψει το ΥΠΠΟ με την Περιφέρεια Πελοποννήσου, τον Δήμο Μονεμβασίας και τον Αναπτυξιακό Οργανισμό ΟΤΑ «Πάρνων».
Πέρασε από το ΚΑΣ η ΜΠΕ
Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) για την εγκατάσταση του εναέριου αναβατορίου, έτυχε της ομόφωνης θετικής γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ). Σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού, «κατά την εκπόνηση της ΜΠΕ ελήφθησαν υπόψη παράμετροι, όπως η ασφάλεια της μετακίνησης, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα στο συνολικό τοπίο, το κόστος της κατασκευής και λειτουργίας. Το έργο χωροθετείται, εξ ολοκλήρου, εντός προστατευόμενης περιοχής NATURA 2000, ενώ στη ΜΠΕ καταγράφεται και το αρχαιολογικό περιβάλλον της περιοχής. Το υπουργείο υποστηρίζει πως η μελέτη προτείνει τρόπους και μεθόδους ελαχιστοποίησης και άρσης τυχόν επιπτώσεων από την κατασκευή του έργου, με τη θέσπιση περιβαλλοντικών όρων. «Η εγκεκριμένη πρόταση διασφαλίζει την κατασκευή και λειτουργία τού αναβατορίου, την προσφορότερη λύση από άποψη κατασκευής και λειτουργίας, υπηρετώντας τη στρατηγική τού Υπουργείου Πολιτισμού για πρόσβαση στον πολιτισμό για όλους», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Μενδώνη: «Από τη λειτουργία του έργου
αναμένονται σημαντικά οφέλη»
Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δηλώνει μεταξύ άλλων για τα έργα στην καστροπολιτεία: «Στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007–2013, πραγματοποιήθηκαν στην άνω πόλη, εκτός από την αποκατάσταση του περιώνυμου βυζαντινού Ναού της Αγίας Σοφίας, εργασίες ανάδειξης της ευρύτερης περιοχής του, αλλά και της κεντρικής πύλης, περιλαμβάνοντας δύο οικίες και δίκτυο δρόμων καλντεριμιών. Πρόκειται για μία ενδιαφέρουσα μνημειακή ενότητα, η οποία ενοποιείται με την κάτω πόλη με το έργο της διαμόρφωσης του δικτύου των διαδρομών και της σύνδεσής της με το αναβατόριο, προσφέροντας στον επισκέπτη τη δυνατότητα ανάγνωσης της οργάνωσης και λειτουργίας τής πόλης-κάστρου, ως ενιαίου συνόλου».
«Στόχος μας», υπογράμμισε η Λ. Μενδώνη, «είναι η αναβάθμιση της ποιότητας και της ασφάλειας της περιήγησης στον αρχαιολογικό χώρο και η δημιουργία των απαραίτητων χώρων στάσης και ανάπαυλας για τους επισκέπτες. Η κυκλοφορία στην άνω πόλη οργανώνεται με σύγχρονο τρόπο, που επιτρέπει ανεμπόδιστη περιήγηση για όλους. Ο πολιτισμός, ως κοινωνικό αγαθό, οφείλει να είναι προσβάσιμος σε όλους, είτε πρόκειται για ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας είτε για εμποδιζόμενα άτομα είτε ΑμεΑ, ώστε να καθίστανται ισότιμοι κοινωνοί τού πολιτιστικού αγαθού. Αυτό αποτελεί προτεραιότητά μας. Οι αναγκαίες επεμβάσεις προσεγγίζονται στη βάση μιας βιώσιμης στρατηγικής για την ανάπτυξη του μνημειακού και οικιστικού συνόλου καθώς, σύμφωνα και με τη ΜΠΕ, από τη λειτουργία τού έργου αναμένονται σημαντικά οφέλη, όπως τόνωση της απασχόλησης, ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, διευκόλυνση του αναστηλωτικού έργου στην Άνω Πόλη και διαχείριση των έκτακτων αναγκών».
Βήμα-βήμα οι 3 διαδρομές
και το αναβατόριο
Κατά την περιγραφή των επεμβάσεων από το Υπουργείο Πολιτισμού, η έρευνα και αποτύπωση, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της μελέτης, επιβεβαίωσε την ύπαρξη τριών βασικών διαδρομών στην περιοχή επέμβασης, που βαίνουν παράλληλα προς τις υψομετρικές καμπύλες του εδάφους, διασταυρώνονται και συνδέονται με δευτερεύουσες διαδρομές με στόχο την επίσκεψη των μνημείων τής άνω πόλης.
Η διαδρομή α΄ είναι η ανατολικότερη εκ των τριών και υψομετρικά βρίσκεται στη χαμηλότερη θέση. Ξεκινάει από την «Τάπια Κρητικού» και το «Σπίτι του Κρητικού», διέρχεται από το δυτικό άκρο της κεντρικής πλατείας τής άνω πόλης και καταλήγει στον Ναό της Αγίας Σοφίας. Η διαδρομή σε μεγάλο μήκος της συμπίπτει με τον περίδρομο του ανατολικού τείχους τής άνω πόλης και αποτελεί τον σημαντικότερο άξονα κυκλοφορίας. Ενισχύεται από τη σύνδεση της κάτω πόλης με την άνω πόλη μέσω του αναβατορίου, που έχει ήδη εγκριθεί. Η συγκεκριμένη διαδρομή συνδέει την κεντρική πλατεία (σημερινή είσοδος της άνω πόλης) με τον Ναό της Αγίας Σοφίας. Η διαδρομή β΄ βρίσκεται δυτικότερα της διαδρομής Α΄, ξεκινά και καταλήγει στα ίδια σημεία. Στη διαδρομή αυτή παρατηρούνται συνεχόμενες υψηλές κλίσεις. Η διαδρομή γ΄ είναι η διαδρομή με το μεγαλύτερο υψόμετρο. Συναντά το συγκρότημα του οθωμανικού λουτρού και καταλήγει και αυτή στον Ναό της Αγίας Σοφίας. Στη διαδρομή αυτή παρατηρούνται απότομες και συνεχόμενες κλίσεις, καθώς και δύσβατα τμήματα λόγω τού έντονα βραχώδους χαρακτήρα της.
Προτεραιότητα των εργασιών αποτελούν η ασφάλεια των επισκεπτών και η συντήρηση και ανάδειξη των κτιριακών καταλοίπων, καθώς και των αρχικών χαράξεων κίνησης της άνω πόλης. Στις εργασίες περιλαμβάνονται η εξομάλυνση σημείων με έντονη κλίση, η συμπλήρωση και η κατασκευή στηθαίων και κιγκλιδωμάτων, η δαπεδόστρωση στις διαδρομές, καθαρισμοί, η δημιουργία σημείων στάσης, ώστε να εξυπηρετείται η κίνηση των επισκεπτών, η τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων σε κατάλληλα διαμορφωμένα σημεία.
Στην «Τάπια Κρητικού» δημιουργείται πλάτωμα υποδοχής, στάσης και ενημέρωσης των επισκεπτών. Παράλληλα, αναδεικνύονται τα μνημεία της περιοχής, όπως του προμαχώνα, της επονομαζόμενης «οικίας Κρητικού» και της οθωμανικής κρήνης. Ταυτόχρονα, το πλάτωμα αποτελεί την αφετηρία της διαδρομής ΑμεΑ έως την κεντρική πλατεία. Στην περιοχή δυτικά του Ναού της Αγίας Σοφίας, η οποία ταυτίζεται με την κατάληξη της διαδρομής Γ΄, το απότομο βραχώδες ανάγλυφο λειτουργεί ως άτυπη «κλίμακα» ανόδου-καθόδου από και προς τον Ναό της Αγίας Σοφίας. Το σημείο ενισχύεται ως «κλίμακα ανάβασης και κατάβασης», αλλά με έναν δομημένο και λειτουργικό τρόπο, που αποκαθιστά την ομαλή κυκλοφορία των επισκεπτών. Στη δυτική κατάληξη της βραχώδους ανάβασης βρίσκεται το συγκρότημα του οθωμανικού λουτρού, ενώ στο μέσο και στο τέλος της ανάβασης χωροθετούνται καθιστικά για την ανάπαυλα των επισκεπτών και τη θέαση της κάτω πόλης και της ευρύτερης περιοχής.
«Ο σχεδιασμός των όποιων εγκαταστάσεων εξασφαλίζει την ήπια ένταξή τους στον χώρο», ισχυρίζεται το ΥΠΠΟ.
Σύμφωνα με το υπουργείο, το κτίριο που θα φιλοξενήσει τον χώρο υποδοχής, αλλά και τον σταθμό αφετηρίας τού αναβατορίου παραμένει σε εγγύτητα με την πύλη της κάτω πόλης, απ’ όπου ξεκινά κανείς την περιήγησή του στη Μονεμβασιά. Η θέση τού σταθμού τερματισμού τοποθετείται στην άκρη τού τείχους τής άνω πόλης. Για τη λειτουργία τού αναβατορίου απαιτείται ένας χειριστής, σε καθέναν από τους δύο σταθμούς. Κάθε καμπίνα έχει χωρητικότητα 15 ατόμων ή δύο αμαξιδίων ΑμεΑ ή ενός φορείου ασθενοφόρου με δύο τραυματιοφορείς. Η πλατφόρμα τού σταθμού τερματισμού εξυπηρετεί την αποβίβαση και επιβίβαση από και προς τις καμπίνες. Συγχρόνως, λειτουργεί ως μπαλκόνι προσφέροντας μοναδική εμπειρία πανοραμικής θέας στους επισκέπτες. Η επιλογή τής θέσης των εγκαταστάσεων εκκίνησης και άφιξης προέκυψαν από την ανάλυση του εδάφους, αποτέλεσμα ειδικής γεωτεχνικής - βραχομηχανικής μελέτης.
Το «ναι» της Περιφερειακής Επιτροπής
και το «όχι» των Φίλων της Μονεμβασιάς
Σημειώνεται ότι περί τα μέσα τού περασμένου Μαΐου, η Περιφερειακή Επιτροπή Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Περιφέρειας Πελοποννήσου είχε γνωμοδοτήσει θετικά επί της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) του έργου «Εγκατάσταση αναβατορίου ατόμων στο κάστρο Μονεμβασίας». Η επιτροπή απεφάνθη κατά πλειοψηφία υπέρ της ΜΠΕ τού έργου.
Στον αντίποδα, υπενθυμίζεται ότι ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασίας είχε εκφράσει σθεναρές επιφυλάξεις για τη σκοπιμότητα του έργου, προχωρώντας σε σειρά ανακοινώσεων διαμαρτυρίας προς τους αρμόδιους φορείς και τα ΜΜΕ. Ο σύλλογος είχε μάλιστα προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), καταθέτοντας αίτηση αναστολής και ακύρωσης, επικαλούμενος κίνδυνο αλλοίωσης της φυσιογνωμίας του αρχαιολογικού χώρου και όχλησης των κατοίκων. Στη συνέχεια, ο διαγωνισμός ακυρώθηκε από την Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ), για να ακολουθήσει δήλωση της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, τον περασμένο Φεβρουάριο, σύμφωνα με την οποία «ο διαγωνισμός στη Μονεμβασιά επαναπροκηρύσσεται».
«Τρέχουν» και οι εργασίες
στερέωσης των τειχών
Εν τω μεταξύ, σε πλήρη πρόοδο βρίσκεται και η εκτέλεση του έργου συντήρησης των τειχών στην Άνω Πόλη Μονεμβασιάς, στα σημεία που θα βρίσκονται οι γραμμές του τελεφερίκ - αναβατορίου, μήκους 55 μέτρων περίπου, συνολικού προϋπολογισμού 325.000 € (+ΦΠΑ).
Η συνολική χρηματοδότηση για την κατασκευή του αναβατορίου - τελεφερίκ είναι 6.800.000 €, από το Ταμείο Ανάκαμψης. Όπως επισημαίνει ο αντιδήμαρχος Μονεμβασίας, Σταύρος Χριστάκος, «από αυτά, τα 5.500.000 € αφορούν την κατασκευή τού τελεφερίκ, το οποίο έχει δημοπρατηθεί από τον Δήμο Μονεμβασίας και έχει προκύψει ανάδοχος, ενώ η υπόλοιπη πίστωση 1.300.000 € θα δημοπρατηθεί από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης του Υπουργείου Πολιτισμού. Σε αυτό το ποσό περιέχεται και η στερέωση των τειχών που αναφέρθηκε παραπάνω».
Το έργο στερέωσης των τειχών περιλαμβάνει:
- Απομάκρυνση των σαθρών και προβληματικών τμημάτων τού τείχους.
- Στερέωση και νέα κατασκευή στα σημεία που το τείχος είχε υποχωρήσει.
- Κατασκευή αποστραγγιστικού έργου ομβρίων υδάτων για την προστασία τού τείχους.
- Αντικατάσταση των κονιαμάτων με επιχρίσματα και αρμολόγηση του τείχους.
Ο Στ. Χριστάκος παρατηρεί ότι «τουλάχιστον τον 19ο και τον 20ο αιώνα (για παλαιότερα δεν υπάρχουν στοιχεία), δεν έχει γίνει συντήρηση των τειχών στη θέση αυτή».
Ο ίδιος εξηγεί πως «οι εργασίες θα γίνουν και από τις δυο πλευρές τού τείχους. Όσες εργασίες είναι στην πλευρά της πλαγιάς, θα γίνουν με χρήση ειδικού μηχανήματος για την πρόσδεση και την ασφάλεια των εργαζομένων», ενώ διευκρινίζει ότι «τα υλικά ανεβαίνουν στην άνω πόλη με τη βοήθεια μηχανήματος ανύψωσης».
Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που επικαλείται ο αντιδήμαρχος, εκτιμάται ότι «το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί σε 2,5 μήνες από σήμερα».
Περαιτέρω, εκτός από τη στερέωση των τειχών, ο Στ. Χριστάκος επιβεβαιώνει πως «στην άνω πόλη εκτελείται με αυτεπιστασία το έργο ανάδειξης μονοπατιών, από αρχαιολόγους και προσωπικό, το οποίο θα αναδείξει και θα συντηρήσει μονοπάτια που συνδέουν το κτίριο αφίξεως στην άνω πόλη με τα μνημεία».
