Μεγάλη έλλειψη παρατηρείται πλέον σε δημοφιλή φάρμακα, επηρεάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και δημιουργώντας την εικόνα μιας νέας υγειονομικής κρίσης.
Ένας εξαντλητικός «αγώνας»
Η Ντόνια Γιουσέφ, 46χρονη συγγραφέας παιδικών βιβλίων από το Essex του Ηνωμένου Βασιλείου, αντιμετωπίζει συνεχείς δυσκολίες στο να βρει το φάρμακό της για τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD). «Η προσπάθεια να το εξασφαλίσω είναι μια δύσκολη μάχη», λέει, περιγράφοντας την ανασφάλεια και το άγχος που προκαλεί η έλλειψη.
Η αδυναμία πρόσβασης στα φάρμακα μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, από επιδείνωση συμπτωμάτων έως αυξημένη οικονομική επιβάρυνση, καθώς οι ασθενείς αναγκάζονται να πληρώνουν για εναλλακτικές θεραπείες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως με τον θάνατο της δίχρονης Άβα Γκρέις Χότζκινσον το 2022 λόγω έλλειψης αντιβιοτικών, οι ελλείψεις έχουν αποβεί μοιραίες.
Η παγκόσμια εικόνα
Χιλιάδες ασθενείς αντιμετωπίζουν δυσκολίες εξαιτίας της συνεχιζόμενης και άνευ προηγουμένου έλλειψης φαρμάκων. Ελλείψεις παρατηρούνται σε φάρμακα για τον καρκίνο, τα αντιβιοτικά, τα αναισθητικά, αλλά και σε δημοφιλή σκευάσματα απώλειας βάρους όπως τα Wegovy και Ozempic.
Η Αμερικανική Ιατρική Ένωση προειδοποιεί ότι οι ελλείψεις αποτελούν «επείγουσα κρίση δημόσιας υγείας». Αν και στις ΗΠΑ ο αριθμός των ελλείψεων μειώθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου 2025 σε 214 (το χαμηλότερο επίπεδο από το 2018), σημαντικά φάρμακα όπως η λοραζεπάμη παραμένουν δυσεύρετα.
Στην Ευρώπη, σχεδόν οι μισές χώρες ανέφεραν μεταξύ Νοεμβρίου 2024 και Ιανουαρίου 2025 έλλειψη 400–800 διαφορετικών φαρμάκων. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, 135 φάρμακα βρίσκονται σε έλλειψη, ενώ εκτιμάται ότι σχεδόν οι μισοί ασθενείς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην προμήθειά τους.
Γιατί συμβαίνει αυτό
Οι λόγοι είναι πολλοί. Οι μεταβολές στη ζήτηση, η πολυπλοκότητα της αλυσίδας εφοδιασμού και η γήρανση του πληθυσμού συμβάλλουν καθοριστικά. Μετά την πανδημία Covid-19, η αύξηση λοιμώξεων ανέβασε τη ζήτηση για αντιβιοτικά, ενώ κοινωνικές επιρροές, όπως το ντοκιμαντέρ Sex, Myths and the Menopause, οδήγησαν σε εκρηκτική ζήτηση φαρμάκων ορμονικής υποκατάστασης.
Η μεγάλη δημοτικότητα των φαρμάκων semaglutide και tirzepatide, που χρησιμοποιούνται για απώλεια βάρους, έχει επίσης επιβαρύνει το σύστημα. «Είναι η άνευ προηγουμένου ζήτηση που οδηγεί στην έλλειψη», τονίζει η Έριν Φοξ, αναπληρώτρια διευθύντρια φαρμακευτικής υπηρεσίας στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα.
Το πρόβλημα με τα γενόσημα
Οι πιο συχνές ελλείψεις αφορούν τα γενόσημα φάρμακα, τα οποία είναι πολύ φθηνά και συχνά ζημιογόνα για τους παραγωγούς. «Υπάρχουν πολύπλοκα φάρμακα που είναι ακριβά στην παραγωγή, αλλά πωλούνται σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές», λέει ο Μαρκ Σάμιουελς, επικεφαλής της British Generic Manufacturers Association. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι τιμές είναι οι χαμηλότερες στην Ευρώπη, γεγονός που καθιστά μη βιώσιμη την παραγωγή τους.
Περίπου το 91% όλων των συνταγών στις ΗΠΑ αφορούν γενόσημα φάρμακα, γεγονός που δείχνει πόσο κρίσιμα είναι για τη δημόσια υγεία. Όμως, οι καθυστερήσεις στις επιθεωρήσεις εργοστασίων και τα προβλήματα ποιότητας μετά την πανδημία οδήγησαν σε επιπλέον διακοπές παραγωγής.
Προσπάθειες αντιμετώπισης
Οι κυβερνήσεις λαμβάνουν μέτρα για να περιορίσουν την κρίση. Το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Αύγουστο του 2025, ανακοίνωσε σχέδιο για έγκαιρο εντοπισμό πιθανών ελλείψεων και ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής. Στις ΗΠΑ, το Γραφείο Λογοδοσίας συνέστησε καλύτερο συντονισμό των ενεργειών κατά των ελλείψεων.
Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες πρέπει να υποχρεωθούν να διαθέτουν σχέδια πρόληψης και διαχείρισης κρίσεων, και ότι η ικανότητά τους να διασφαλίζουν την προμήθεια φαρμάκων πρέπει να αξιολογείται μαζί με την ποιότητα των προϊόντων τους.
Η Έριν Φοξ τονίζει πως «χρειαζόμαστε έναν καλύτερο τρόπο να αξιολογούμε τις εταιρείες, όχι μόνο με βάση την τιμή, αλλά και τη δυνατότητά τους να διατηρούν σταθερή την παροχή».
Η ψυχραιμία είναι κλειδί
Παρά την ανησυχία, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι ελλείψεις είναι συνήθως προσωρινές. «Το γεγονός ότι ακούτε για έλλειψη δεν σημαίνει ότι το φάρμακο έχει εξαντληθεί 100%», λέει η Φοξ. Οι ασθενείς μπορεί να χρειαστεί να περιμένουν λίγο ή να λάβουν διαφορετική δοσολογία, αλλά πανικός δεν χρειάζεται.
Η φαρμακευτική βιομηχανία δηλώνει ότι συνεργάζεται με τις αρχές για να ενισχύσει τις εφοδιαστικές αλυσίδες και να αποτρέψει μελλοντικές κρίσεις. Ωστόσο, η πραγματική λύση φαίνεται να απαιτεί συνδυασμό κυβερνητικής δράσης, διαφάνειας, επενδύσεων και υπεύθυνης κατανάλωσης, ώστε να αποφευχθεί η επανάληψη μιας παγκόσμιας έλλειψης φαρμάκων.
