Σε ανησυχητική τροχιά βρίσκεται η κατάσταση της εδαφικής υγρασίας στη χώρα, καθώς σύμφωνα με την τελευταία ανάλυση της ομάδας Meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μεγάλο μέρος της νότιας και δυτικής Ελλάδας (Πελοπόννησος-Κρήτη-δυτική Στερεά Ελλάδα) έχει εισέλθει σε συνθήκες ξηρασίας, με σοβαρές επιπτώσεις για το περιβάλλον, τις γεωργικές καλλιέργειες, αλλά και τον άνθρωπο. Σε χάρτη απεικονίζεται ο δείκτης ξηρασίας στην Ελλάδα την 1η Ιουνίου 2025, σύμφωνα με την ανάλυση του Meteo. Με βάση τον δείκτη απόκλισης εδαφικής υγρασίας (SSMI), η ξηρασία καταγράφεται σε πέντε επίπεδα: από ήπια (επίπεδο 1) έως ακραία (επίπεδο 5).
Ανάμεσα στις περιοχές που παρουσιάζουν έντονη έως ακραία ξηρασία (επίπεδα 4-5) συγκαταλέγονται τμήματα των νομών Χανίων, Ηρακλείου, Λασιθίου, Αρκαδίας και Αργολίδας, ενώ συνθήκες ξηρασίας -σε μικρότερο αλλά αισθητό βαθμό- καταγράφονται και στη Λακωνία, με επίπεδα που κυμαίνονται από ήπια έως έντονα, ανάλογα με τη γεωγραφική ζώνη. Ο νομός μας, περιοχή με έντονη γεωργική δραστηριότητα, φαίνεται να πλήττεται κυρίως στην «ενδοχώρα» και σε περιοχές με χαμηλά ή μεσαία υψόμετρα. Η εδαφική υγρασία έχει πέσει -κατά τόπους- κάτω από τα κανονικά επίπεδα, δημιουργώντας ήδη προβλήματα σε ελαιώνες, εσπεριδοειδή και άλλες καλλιέργειες.
Η επιστημονική ανάλυση
Οι Γ. Φραγκουλίδης, Κ. Λαγουβάρδος και Β. Κοτρώνη που υπογράφουν το άρθρο του Meteo, παρατηρούν ότι «η αξιολόγηση των συνθηκών ξηρασίας βασίζεται στην εδαφική υγρασία του στρώματος μεταξύ 28 και 100 εκατοστών κάτω από την επιφάνεια. Η περιεκτικότητα σε νερό στο στρώμα αυτό είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη και απόδοση πολλών γεωργικών καλλιεργειών και αντικατοπτρίζει την επίδραση του υετού, της εξατμισοδιαπνοής και της απορροής/διήθησης νερού στο έδαφος σε ένα σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα. Όταν η εδαφική υγρασία σε αυτό το στρώμα είναι αρκετά κάτω από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα μιας συγκεκριμένης περιοχής, αυτό συνεπάγεται συνθήκες ξηρασίας και άρα παρατεταμένο υδατικό στρες για τις καλλιέργειες».
Όπως επισημαίνουν οι ίδιοι επιστήμονες, «με βάση τα δεδομένα εδαφικής υγρασίας της υπηρεσίας Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπολογίζουμε τον κανονικοποιημένο δείκτη απόκλισης εδαφικής υγρασίας (SSMI), λαμβάνοντας υπόψη τις τωρινές συνθήκες καθώς και αυτές κατά την περίοδο αναφοράς 1991-2020. Ανάλογα με την τιμή του δείκτη αυτού κατατάσσουμε την ξηρασία στα επίπεδα 1 έως 5, τα οποία με τη σειρά υποδηλώνουν ήπια, μέτρια, σημαντική, έντονη και ακραία ξηρασία. Στις περιπτώσεις όπου ο δείκτης SSMI είναι ελαφρώς αρνητικός ή θετικός, τότε βρισκόμαστε σε κανονικές συνθήκες, ενώ αν είναι σημαντικά θετικός τότε έχουμε πλεόνασμα υγρασίας στο έδαφος. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ελλείψει επιτόπιων παρατηρήσεων οι τιμές εδαφικής υγρασίας αποτελούν εκτίμηση εξειδικευμένου μοντέλου για την επιφάνεια της Γης (ERA5-Land) και κατά τόπους ενδέχεται να υπάρχουν αποκλίσεις από τις πραγματικές συνθήκες».
Ξηρό καλοκαίρι στον ορίζοντα
Στο μεταξύ, τα μακροπρόθεσμα μετεωρολογικά μοντέλα για το καλοκαίρι του 2025 ενισχύουν τις ανησυχίες. Σύμφωνα με τη σελίδα μετεωρολογικής ανάλυσης «Weather Analysis Greece», προβλέπεται θερμή και ξηρή θερινή περίοδος. Ειδικότερα, τα μακροπρόθεσμα μοντέλα δείχνουν για το φετινό καλοκαίρι, μια αυξημένη πιθανότητα για γεωδυναμικά υψηλά στα 500 hPa και θερμοκρασίες στο ανώτερο όριο της κλιματολογίας, ιδιαίτερα στην περιοχή της Μεσογείου και της Ευρώπης γενικότερα. Αυτές οι συνθήκες συνήθως συνοδεύονται από ανομβρία και παρατεταμένους καύσωνες, με σοβαρές συνέπειες για το περιβάλλον και τις υδατικές πηγές.
Η κατάσταση, σύμφωνα με τους ειδικούς, επιβαρύνεται από την παρουσία του φαινομένου La Niña modoki στον Ειρηνικό Ωκεανό, με τις θερμοκρασίες να είναι υψηλότερες από το κανονικό στον ανατολικό τροπικό Ειρηνικό και χαμηλότερες στον κεντρικό Ειρηνικό. Αυτό επηρεάζει την υδρολογική κατάσταση στη Μεσόγειο, με πιθανές αρνητικές συνέπειες για τις βροχοπτώσεις. Εντούτοις, η πρόβλεψη παραμένει αβέβαιη, καθώς αφορά χρονικό διάστημα 3-5 μηνών και, όπως επισημαίνεται, μπορεί να μην επαληθευτεί. Αν πάντως τα αρνητικά σενάρια ευοδωθούν, το φετινό καλοκαίρι μπορεί να φέρει σοβαρές ελλείψεις σε νερό και αυξημένο κίνδυνο για τις καλλιέργειες και την πανίδα.
Η ξηρο-γεωγραφία στη Λακωνία
Η Λακωνία, όπως απεικονίζεται στον ειδικό χάρη του Meteo, επηρεάζεται το τρέχον διάστημα από ξηρασία, που κυμαίνεται από το επίπεδο 1 (ήπια) έως και το επίπεδο 4 (έντονη). Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική για περιοχές με εκτεταμένες γεωργικές δραστηριότητες, ειδικά εκεί όπου παρατηρείται έντονη ξηρασία.
Επιχειρώντας μια «ανάγνωση» των δεδομένων, ο νομός εμφανίζει τις εξής συνθήκες:
- Ήπια ξηρασία (Επίπεδο 1): Κίτρινοι τόνοι αποτυπώνονται κυρίως σε μια κάθετη ζώνη στον Δ. Ευρώτα (στην ευρύτερη περιοχή από Αγ. Δημήτριο Ζάρακος ως Βλαχιώτη-Γλυκόβρυση) και στην απόληξη της χερσονήσου του Μαλέα στα Βάτικα.
- Μέτρια έως σημαντική ξηρασία (Επίπεδα 2-3): Αποχρώσεις ανοιχτού καφέ κυριαρχούν στο μεγαλύτερο τμήμα του νομού, επηρεάζοντας και εύφορες εκτάσεις. Ειδικότερα, σε αυτή την κατηγορία, εντάσσεται ο γεωγραφικός τομέας από το ύψος των Καρυών στα βόρεια, ως περίπου το Γύθειο στα νοτιοδυτικά. Και από τον Ταΰγετο στα δυτικά ως το Κυπαρίσσι και τη Νεάπολη, στα ανατολικά και νοτιοανατολικά τμήματα. Μεγαλύτερη επιβάρυνση φαίνεται να δέχεται μια ζώνη από τους «βόρειους δήμους» ως το ύψος της Φάριδος, αλλά και τμήμα των Θεραπνών στον Δ. Σπάρτης, καθώς και η περιοχή Μονεμβασιάς.
- Έντονη ξηρασία (Επίπεδο 4): Σκούρο καφέ παρατηρείται κυρίως στην πεδιάδα της Σπάρτης.
- Ακραία ξηρασία (Επίπεδο 5): Η μαύρη απόχρωση φαίνεται πως δεν εντοπίζεται στο κύριο σώμα της Λακωνίας, αλλά παρατηρείται στη γειτονική Αρκαδία και ειδικά στη Βόρεια Κυνουρία, ως τα σύνορα με την Αργολίδα, εκτάσεις που φαίνεται ότι αντιμετωπίζουν οξυμένο πρόβλημα.
