Η ακτινοβολία της ιστορίας της Σπάρτης έχει αποτελέσει αμέτρητες φορές αντικείμενο έρευνας πολλών ιστορικών, ερευνητών, καθηγητών και φοιτητών σε ολόκληρη την υφήλιο.
Σε μια περιοχή της Αγγλίας, στο παγκοσμίου φήμης Πανεπιστήμιο Nottingham, το 2005 ιδρύθηκε το Κέντρο Σπαρτιατικών και Πελοποννησιακών Σπουδών που στόχο έχει τη μελέτη, προώθηση και προβολή της ιστορίας, αρχαιολογίας και πολιτιστικής κληρονομιάς της αρχαίας Σπάρτης και της Πελοποννήσου σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στο τιμόνι του Κέντρου, από το 2012, βρίσκεται η Λάκαινα Καθηγήτρια Αρχαιολογίας Dr. Χρυσάνθη Γάλλου, που σήμερα μιλά στον «Λακωνικό Τύπο» για το ερευνητικό έργο του Κέντρου, για το πόσο έχει αγκαλιάσει ο κόσμος τις προσπάθειές τους, αλλά και για τις σπουδαίες και φιλόδοξες δράσεις που διοργανώνει το Πανεπιστήμιο με την αμέριστη συμπαράσταση του Δήμου Σπάρτης και της εκάστοτε δημοτικής αρχής.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα ίδρυσης του Κέντρου Σπαρτιατικών και Πελοποννησιακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Nottingham; Τι σας ώθησε σε αυτή την πρωτοβουλία;
Η ίδρυση του Κέντρου Σπαρτιατικών και Πελοποννησιακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Nottingham το 2005 υπήρξε πρωτοβουλία των καθηγητών κκ. William Cavanagh (Αρχαιολογία) και Stephen Hodkinson (Αρχαία Ιστορία), καθώς στο Πανεπιστήμιο υπήρχαν πολλοί συνάδελφοι καθηγητές, μεταδιδακτορικοί ερευνητές και μεταπτυχιακοί φοιτητές, οι οποίοι μελετούσαν την ιστορία και αρχαιολογία της Σπάρτης, της Λακωνίας και της Πελοποννήσου. Οι δύο καθηγητές είναι κορυφαίοι ειδικοί στην μελέτη της αρχαίας Σπάρτης και της Λακωνίας για περισσότερα από 40 χρόνια και, το σημείο αυτό, θα ήθελα επίσης να αναφερθώ και στον Ομότιμο Καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας κ. James Roy, ο οποίος θεωρείται ο κορυφαίος μελετητής της ιστορίας της αρχαίας Αρκαδίας (την οποία μελετά εδώ και 65 χρόνια!) και συνέβαλε επίσης σημαντικά στην ίδρυση του Κέντρου. Ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια τότε στο Τμήμα Αρχαιολογίας, με κάλεσαν να συνδράμω στην ίδρυση του Κέντρου και να αποτελέσω τον συνδετικό κρίκο με την Ελλάδα και το Δήμο Σπάρτης. Το 2012 το Πανεπιστήμιο μου έκανε τη μεγάλη τιμή να μου αναθέσει την διεύθυνση του Κέντρου και να έχω την ευκαιρία να συνεχίσω το σημαντικό έργο των William Cavanagh (τον οποίο διαδέχτηκα και στην έδρα αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο κατόπιν διαγωνισμού) και Stephen Hodkinson.
Ποια είναι η ερευνητική στρατηγική του Κέντρου και σε τι ακριβώς εξειδικεύεται;
Βασικός στόχος του Κέντρου είναι η μελέτη, προώθηση και προβολή της ιστορίας, αρχαιολογίας και πολιτιστικής κληρονομιάς της αρχαίας Σπάρτης και της Πελοποννήσου σε παγκόσμιο επίπεδο,
-αποβλέποντας στην αξιοποίηση της παγκόσμιας ακτινοβολίας της αρχαίας Σπάρτης και της Πελοποννήσου
- ενθαρρύνοντας τον ερευνητικό διάλογο και τη συνεργασία μεταξύ της διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας στο πλαίσιο των διεθνών συνεδρίων, συμποσίων και διαλέξεων που διοργανώνουμε σε τακτά χρονικά διαστήματα
- εξερευνώντας νέες διεπιστημονικές προσεγγίσεις, κυρίως τη χρήση νέων τεχνολογιών, με σκοπό την επίτευξη μιας βαθύτερης κατανόησης της ιστορίας και αρχαιολογίας της περιοχής
- φιλοξενώντας στην έδρα μας στο Nottingham ακαδημαϊκούς, αρχαιολόγους, ιστορικούς, μεταδιδακτορικούς και μεταπτυχιακούς ερευνητές από πανεπιστήμια και ιδρύματα του Ηνωμένου Βασίλειου και του εξωτερικού
- καθιστώντας την έρευνα μας διαθέσιμη στο ευρύτερο, εξωακαδημαϊκό, κοινό, ενθαρρύνοντάς έτσι την συμμετοχή του απλού πολίτη σε μετασχηματιστική έρευνα για την αρχαία Σπάρτη, π.χ. ώστε να κατανοήσει τις σύγχρονες πολιτικές καταχρήσεις της αρχαίας Σπάρτης και των θεσμών της, καθώς και μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων που πραγματοποιούμε σε συνεργασία με Ελληνικά και Βρετανικά σχολεία
- ενθαρρύνοντας μεταδιδακτορικές και μεταπτυχιακές σπουδές στους τομείς της αρχαιολογίας, της ιστορίας και των σπουδών πρόσληψης της αρχαίας Σπάρτης και της Πελοποννήσου.
Στο πλαίσιο των ερευνητικών μας προγραμμάτων για τη Σπάρτη και τη Λακωνία, προσφέρουμε ένα ευρύ πεδίο που καλύπτει όλη τη περίοδο, από την προϊστορία έως σήμερα. Ο Ομότιμος Καθηγητής κ. William Cavanagh έχει διευθύνει τις αρχαιολογικές ανασκαφές του σημαντικότατου προϊστορικού οικισμού στη θέση Κουφόβουνο στα Αλέσια της Σπάρτης, την Laconia Survey και το Laconia Rural Sites Project. Ο Ομότιμος Καθηγητής κ. Stephen Hodkinson είναι υπεύθυνος για το ερευνητικό πρόγραμμα «H Σπάρτη υπό συγκριτική οπτική, από τη αρχαιότητα έως σήμερα» και πρόσφατα υπήρξε και επιστημονικός σύμβουλος στο κόμικ (graphic novel) «ΤΡΕΙΣ» των Kieron Gillen και Ryan Kelly (εκδ. Jemma Press, μετάφραση: Μπέλλα Σπυροπούλου) που διηγείται την ιστορία τριών ειλώτων της Σπάρτης τον 4ο αι. π.Χ.
Η δική μου έρευνα αφορά στη μελέτη της αρχαιολογίας του θανάτου στην προϊστορική και πρωτοϊστορική Λακωνία (η μονογραφία μου για την ταφική παράδοση στη Μυκηναϊκή Λακωνία και τους θαλαμωτούς τάφους της Επιδαύρου Λιμηράς κυκλοφόρησε το 2020), στην ενάλια αρχαιολογία και τον καταβυθισμένο προϊστορικό οικισμό στο Παυλοπέτρι και πρόσφατα, στα ιερά της αρχαίας Σπάρτης. Επίσης, μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού θα είναι διαθέσιμος ο τόμος «Πλούτος και Πολυτέλεια στην αρχαία Σπάρτη και την Πελοπόννησο» που επιμελήθηκα μαζί με τον καθ. St. Hodkinson (εκδόσεων The Classical Press of Wales). O Επίκουρος Καθηγητής Δρ. Philip Davies μελετά την Κλασική Σπάρτη και τις αναφορές της στις μη-Σπαρτιατικές αρχαίες πηγές, και το τρέχον ερευνητικό του πρόγραμμα είναι «Η Σπάρτη στο έργο του Πλουτάρχου», ενώ ο Επίκουρος Καθηγητής Δρ. Edmund Stewart ερευνά το πολίτευμα και τις δομές της αρχαίας Σπάρτης σε σύγκριση με τα δημοκρατικά και τυραννικά καθεστώτα από την αρχαιότητα έως σήμερα. Η Λέκτορας Φιλολογίας Δρ. Lynn Fotheringham μελετά την πρόσληψη της αρχαίας Σπάρτης στη σύγχρονη εποχή, κυρίως στον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία και τη βιομηχανία των κόμικς. Ο συνεργάτης μας κ. Σαράντος Μινώπετρος, που είναι Λάκωνας από τον Άγιο Νικόλαο Βοιών, ολοκλήρωσε πρόσφατα την συγγραφή δύο βιβλίων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος για παιδιά και γονείς, με τίτλους «Λυδία» (για την πολύτιμη βαφή πορφύρα για την οποία ήταν διάσημη η Σπάρτη και η Λακωνία στην αρχαιότητα) και «Αρασαντόη» για την βυθισμένη πολιτεία στο Παυλοπέτρι αντίστοιχα. Το Κέντρο πλαισιώνεται επίσης από μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς φοιτητές που ερευνούν ενδιαφέροντα θέματα, όπως π.χ. τα μνημεία νίκης και μνήμης της αρχαίας Σπάρτης, την απεικόνιση της ωραίας Ελένης στην αρχαία και σύγχρονη τέχνη, το ρόλο των γυναικών στη Σπαρτιατική θρησκεία και λατρεία, κ.ά.
Πόσα χρόνια λειτουργίας μετρά το Κέντρο και πόσο έχει αγκαλιάσει η παγκόσμια πανεπιστημιακή κοινότητα και ο Δήμος Σπάρτης αυτή την προσπάθεια;
Το Κέντρο μετρά 17 χρόνια λειτουργίας και, καθώς είναι παγκοσμίως το μοναδικό ερευνητικό κέντρο με αντικείμενο μελέτης τη Σπάρτη και την Πελοπόννησο, αποτελεί το σημείο αναφοράς για ακαδημαϊκούς, φοιτητές, ιστορικούς, αρχαιολόγους, επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων αλλά και δασκάλους όλων των βαθμίδων και επαγγελματίες της popular culture από όλο τον κόσμο με παρόμοια ερευνητικά ενδιαφέροντα.
Ήδη από το 2006, ο Δήμος Σπάρτης έχει υποδεχτεί με ενθουσιασμό το έργο μας για την προώθηση και προβολή της αρχαίας Σπάρτης σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς συμβαδίζει με τις προσπάθειες τους στον ίδιο τομέα, και μάλιστα έχουμε συνδιοργανώσει τρία παγκόσμια συνέδρια μέχρι στιγμής (το 2009 επί δημαρχίας Σ. Αντωνάκου, 2010 επί δημαρχίας κ. Χρ. Πατσιλίβα, και 2012 επί δημαρχίας κ. Στ. Αργειτάκου) που φιλοξενήθηκαν στην Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης και το κτίριο του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Φέτος, στις αρχές Μαρτίου, συνδιοργανώσαμε το διεθνές συμπόσιο με θέμα «Μαθήματα Σύγχρονης Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων: Το Αρχαίο Σπαρτιατικό Σύνταγμα», υπό την αιγίδα του Λόρδου Butler του Brockwell στη Βουλή των Λόρδων στο Λονδίνο. Από το Μάιο του 2020, συνδιοργανώνουμε επίσης την επιτυχημένη διαδικτυακή σειρά διαλέξεων SpartaLive!, την οποία παρουσιάζουμε από κοινού με τον νυν Δήμαρχο κ. Π. Δούκα και την οποία έχουν παρακολουθήσει χιλιάδες θεατές από τουλάχιστον 24 χώρες. Θα ήθελα επίσης να κάνω ιδιαίτερη μνεία στο Μνημόνιο Συνεργασίας που υπεγράφη στα τέλη του 2020 μεταξύ του Πανεπιστημίου του Nottingham και του Δήμου Σπάρτης, με πρωτοβουλία του Δημάρχου κ. Πέτρου Δούκα, το πρώτο μνημόνιο συνεργασίας –από όσον γνωρίζουμε– μεταξύ ξένου ακαδημαϊκού ιδρύματος και Ελληνικού δήμου, με στόχο την προώθηση της ιστορίας και του πολιτισμού της Σπάρτης και την πρόσληψή της στη σύγχρονη πολιτική και πνευματική σκέψη, τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Επίσης, σε αναγνώριση του έργου τους, ο Δήμος Σπάρτης αναγόρευσε τους καθηγητές William Cavanagh και Stephen Hodkinson σε επίτιμους δημότες της πόλης το 2009 και 2010 αντίστοιχα.
Αναφερθήκατε στο πρόσφατο διεθνές συμπόσιο με θέμα: «Μαθήματα Σύγχρονης Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων: Το Αρχαίο Σπαρτιατικό Σύνταγμα», το οποίο συνδιοργανώσατε με το Δήμο Σπάρτης. Μπορείτε να μας πείτε πόσο σημαντικό είναι για την πόλη της Σπάρτης;
Το συμπόσιο διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του Δημάρχου κ. Π. Δούκα, ο οποίος μας το πρότεινε σαν ιδέα και εμείς την αποδεχτήκαμε με μεγάλη χαρά, καθώς μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η πρόσληψη της αρχαίας Σπάρτης και των θεσμών της στην πολιτική σκέψη της μεσαιωνικής και σύγχρονης εποχής. Σκοπός του συμποσίου ήταν να συγκεντρώσει υπεύθυνους χάραξης πολιτικής τόσο από το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και από την Ελλάδα και να παράσχει μια νέα προοπτική για τις διεθνείς σχέσεις με δημοκρατίες και μη δημοκρατίες, με έμφαση στο παράδειγμα της αρχαίας Σπάρτης. Στόχος μας, λοιπόν, ήταν να επιδείξουμε τη σημασία των συνταγμάτων και των θεσμών στην πρόβλεψη των ενεργειών των κρατών και να τονίσουμε τις κρίσιμες διαφορές μεταξύ δημοκρατικών και μη καθεστώτων στη συμπεριφορά και τα κίνητρά τους, καθώς και την πολυπλοκότητα και την ποικιλία των μη δημοκρατικών κρατών. Το συμπόσιο συνδύασε την Βρετανική και την Ελληνική προοπτική και τόνισε την αξία της Ελληνικής ιστορίας και κληρονομιάς, με επίκεντρο την αρχαία Σπάρτη, στην διαδικασία εύρεσης λύσεων σε σύγχρονα διεθνή πολιτικά ζητήματα.
Σχεδιάζετε μελλοντικές δράσεις με το Δήμο Σπάρτης για την ανάδειξη της ιστορίας του τόπου μας;
Ήδη από τα μέσα του 2020 έχουμε προγραμματίσει με τον Δήμαρχο Σπάρτης μια σειρά σημαντικών και φιλόδοξων δράσεων αλλά η πανδημία και η οικονομική ύφεση καθυστέρησαν (και σε κάποιες περιπτώσεις ανέτρεψαν) –πέρα από τη θέλησή μας –κάποια από τα αρχικά σχέδια μας αν και αυτά ήταν σε τελικό στάδιο οργάνωσης. Στο άμεσο μέλλον, ωστόσο, θα υπάρξουν επίσημες ανακοινώσεις που θα αφορούν στο διεπιστημονικό ερευνητικό πρόγραμμα του Κέντρου Sparta (Re)United, που σκοπό έχει τόσο την ψηφιακή επανένωση αρχαιοτήτων από τη Σπάρτη που σήμερα βρίσκονται σε μουσεία και αρχαιολογικές συλλογές του εξωτερικού, όσο και στην επανένωση της σύγχρονης Σπάρτης με το παρελθόν της, στην ίδρυση του Διεθνούς Δικτύου Ερευνητών της Αρχαίας Σπάρτης και της Λακωνίας του οποίου ηγείται το Πανεπιστήμιο του Nottingham, στη συνδιοργάνωση ακαδημαϊκών συνεδρίων και συμποσίων μεταξύ των οποίων του 5ου Διεθνούς Συνεδρίου του Κέντρου, της πολιτιστικής εβδομάδας Global Sparta, του συμποσίου για τον ρόλο και την ενδυνάμωση στης γυναίκας στην Σπάρτη από την αρχαιότητα έως σήμερα, στην οργάνωση ενός summer school για την Σπαρτιατική ιστορία και πολιτική σε συνεργασία και με άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα, και σε εκπαιδευτικές δράσεις για τα παιδιά της μειονότητας των Ρομά, μεταξύ άλλων. Ανυπομονούμε να γυρίσουμε σύντομα στην αγαπημένη μας Σπάρτη γιατί νιώθουμε την πόλη σαν το σπίτι μας!
