«Χριστούγεννα Πρωτούγεννα πρώτη γιορτή του χρόνου
για ‘βγάτε, ιδέστε, μάθετε το που ο Χριστός γεννιέται»
«Η Γέννησίς Σου, Χριστέ ο Θεός ημών, ανέτειλε τω κόσμω το φως το της γνώσεως· εν αυτή γαρ οι τοις άστροις λατρεύοντες, υπό αστέρος εδιδάσκοντο, Σε προσκυνείν, τον Ήλιον της δικαιοσύνης, και Σε γινώσκειν εξ ύψους ανατολήν. Κύριε, δόξα Σοι» (Απολυτίκιο των Χριστουγέννων, ήχος δ΄). Σε απόδοση: «Η Γέννησή σου Χριστέ και Θεέ μας, φανέρωσε στον κόσμο το φως της γνώσης της αληθινής˙ απ’ αυτή τη γνώση και σοφία οδηγημένοι εκείνοι που μέχρι τότε τ’ αστέρια λάτρευαν διδάχθηκαν να προσκυνούν Εσένα, τον Ήλιο της δικαιοσύνης˙ και την ανατολή που από τους ουρανούς ανέτειλε να δουν στο πρόσωπό Σου».
Το μεγάλο και χαρμόσυνο γεγονός της κατά σάρκα Γεννήσεως του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, από την Υπεραγία Θεοτόκο, γιορτάζει μεγαλοπρεπώς η Εκκλησία, σήμερα Τετάρτη 25 Δεκεμβρίου. Ο εορτασμός των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου έλαβε καθολική μορφή στα μέσα του 4ου αιώνα μΧ, πρώτα στη Δύση και μετά στην Ανατολή. Μέχρι τότε η Γέννηση του Ιησού εορταζόταν στις 6 Ιανουαρίου μαζί με τη Βάπτιση στα Θεοφάνεια.
Η εκκλησιαστική ακολουθία των Χριστουγέννων ψάλλεται στις εκκλησίες νωρίς το πρωί, κατά το ξημέρωμα. Είναι πανηγυρική και γεμάτη λαμπρούς ύμνους των μεγάλων υμνογράφων της Εκκλησίας. Στη Λακωνία, χιλιάδες πιστοί -ντόπιοι, ετεροδημότες κι επισκέπτες- συρρέουν στους ναούς για παρακολουθήσουν τον όρθρο και την Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων, ανάβοντας ένα κερί στη Χάρη Του. Με την ελπίδα και την προσδοκία για ένα καλύτερο αύριο, γεμάτο ειρήνη και υγεία.
Έψαλαν τα κάλαντα στον Μητροπολίτη Ευστάθιο
Με παιδικές φωνές και χορωδίες γέμισε την παραμονή των Χριστουγέννων το Επισκοπείο στη Σπάρτη. Τα παραδοσιακά κάλαντα, αλλά και εορταστικά τραγούδια, έψαλαν στο σεβασμιώτατο Μητροπολίτη κ. Ευστάθιο, στρατεύσιμοι, εκπρόσωποι συλλόγων και φυσικά μικρά παιδιά.
Η παραμονή των Χριστουγέννων (24/12) ξεκίνησε, με τον σεπτό ποιμενάρχη να συμπροσεύχεται κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας του Μ. Βασιλείου στον Μητροπολιτικό Ναό Ευαγγελιστρίας. Είχε προηγηθεί, το απόγευμα της Δευτέρας (23/12), η τέλεση στον ίδιο ναό, τής ακολουθίας των Μεγάλων και Βασιλικών Ωρών των Χριστουγέννων προεξάρχοντος του σεβασμιωτάτου. Ακολούθως, δημιουργήθηκε εορταστική ατμόσφαιρα στο Επισκοπείο, με τον ιεράρχη, όπως συνηθίζεται, να ακούει τα κάλαντα από όλους όσοι είχαν την καλή διάθεση να τον επισκεφθούν για τον λόγο αυτό.
Την αρχή έκανε η χορωδία του ΚΕΕΜ. Οι στρατευμένοι ολοκληρώνοντας το πρόγραμμά τους, ευχήθηκαν χρόνια πολλά στο σεβασμιώτατο, ο οποίος με τη σειρά του τούς συνεχάρη, τους έδωσε τις πατρικές του ευχές «για ευλογημένα Χριστούγεννα, καλή χρονιά και καλό υπόλοιπο θητείας», ενώ ακολούθησε μικρό κέρασμα. Στη συνέχεια, τα κάλαντα έψαλαν στον σεπτό ποιμενάρχη παιδιά του κατηχητικού σχολείου της Ενορίας Αγίου Νικολάου Σπάρτης. Ο σεβασμιώτατος, αφού ευχαρίστησε τα παιδιά και τους γονείς τους για την παρουσία και την αγάπη τους, τούς απηύθυνε πατρικά λόγια αγάπης. Παράλληλα, επαίνεσε τον εφημέριο της ενορίας, αιδ. πρωτ. Κωνσταντίνο Ορφανάκο και τους υπεύθυνους του κατηχητικού, με επικεφαλής τον εκπαιδευτικό κ. Τουρνά, «για την εξαιρετική προσπάθειά τους επ’ ωφελεία των παιδιών».
Για άλλη μια χρονιά τα κάλαντα έψαλαν στον σεβασμιώτατο και μέλη της ομάδας καλαθοσφαίρισης της ΑΕ Σπάρτης, με επικεφαλής τον δήμαρχο και πρόεδρο της ομάδας, Μιχάλη Βακαλόπουλο, ο οποίος συνοδευόταν από παράγοντες και γονείς. Ο Μητροπολίτης συνεχάρη τα παιδιά «για το ήθος τους», ενώ τους τόνισε «την αξία της συνεργασίας, όχι μόνο στο πλαίσιο της ομάδας, αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη πτυχή της ζωής τους». Επιπροσθέτως, επαίνεσε τον δήμαρχο Σπάρτης, «που συνεχίζει, παρά το επιβαρυμένο πρόγραμμά του, να είναι κοντά στη νεολαία και μέσω της ομάδας». Από την πλευρά του ο κ. Βακαλόπουλος ευχαρίστησε τον σεβασμιώτατο για όλα όσα προσφέρει επί σειρά ετών στον τόπο και ειδικότερα «στους νέους και τις νέες μας», ενώ τού ευχήθηκε υγεία και μακροημέρευση, ώστε να συνεχίσει απρόσκοπτα το πνευματικό, κοινωνικό και φιλανθρωπικό του έργο.
Ξεχωριστό χρώμα έδωσαν στην εορταστική ατμόσφαιρα, όπως κάθε χρόνο, τα μέλη του Λυκείου Ελληνίδων Σπάρτης, τα οποία, υπό την διεύθυνση του εκπαιδευτικού Γεωργίου Μανωλόπουλου, παρουσίασαν με εξαιρετικό τρόπο κάλαντα από διάφορες περιοχές της πατρίδα μας, ενώ τραγούδησαν και εγκώμια για τον σεβασμιώτατο. Ο σεπτός ποιμενάρχης συνεχάρη τα μέλη του Λυκείου Ελληνίδων, «για την επί σειρά ετών προσφορά τους στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου», ενώ ευχήθηκε «ο νέος χρόνος να χαρίζει σε όλους προσωπική και οικογενειακή υγεία και γαλήνη».
Πέραν αυτών, ο σεβασμιώτατος δεν έκρυψε τη χαρά του από τις αυθόρμητες επισκέψεις παιδιών στο Επισκοπείο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Γέμισε μελωδίες το Διοικητήριο Λακωνίας
Δύο σπουδαίες χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Πελοποννήσου, διεξήχθησαν το Σαββατοκύριακο (21-22/12), στην αίθουσα των Λακώνων ποιητών στο Διοικητήριο Λακωνίας.
Το Σάββατο (21/12), το Εθνικό Ωδείο Σπάρτης διοργάνωσε μια όμορφη χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους, με τίτλο «Μαγικές Νύχτες Χριστουγέννων», με κλασικές και εορταστικές μελωδίες, με τις ορχήστρες πιάνου, κιθάρας βιολιού και ντραμς και με τη συμμετοχή της παιδικής χορωδίας και των τμημάτων μουσικοκινητικής αγωγής. Ο κόσμος που κατέκλυσε τον χώρο της εκδήλωσης, χειροκρότησε τους μικρούς, καλλιτέχνες, αλλά και τους καθηγητές τους, που επιμελήθηκαν ένα «μαγευτικό» μουσικό γεγονός, μεταφέροντας στο κοινό την εορταστική ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων.
Την Κυριακή (22/12) ήταν η σειρά του Μουσικού Ομίλου Σπάρτης, να «μαγέψει» το κοινό της Λακωνίας, αφού παρέα με τη Χορωδία «Ορφέας» Τρίπολης, εξαιρετικούς μουσικούς, και την συνδρομή της Ερασιτεχνικής Θεατρικής Ομάδας Λακωνίας (ΕΘΟΛ), παρουσίασαν την εορταστική καντάτα του συνθέτη Λόιντ Λάρσον, δημιουργώντας μία πραγματικά κατανυκτική ατμόσφαιρα σε όσους είχαν την τύχη να παρίστανται στην αίθουσα. Στον χαιρετισμό του, ο αντιπεριφερειάρχης Λακωνίας, Θεόδωρος Βερούτης, μετέφερε τις θερμές ευχές του περιφερειάρχη Πελοποννήσου, Δ. Πτωχού, και ευχήθηκε σε όλους «καλά Χριστούγεννα με όμορφες οικογενειακές στιγμές», αλλά και «την ματιά όλων μας, στραμμένη στους διπλανούς μας και ιδιαίτερα στους συνανθρώπους μας, που βρίσκονται σε δυσκολία και έχουν ανάγκη βοήθειας και συμπαράστασης».
Εξάλλου, τη Δευτέρα (23/12), τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα στον αντιπεριφερειάρχη Θ. Βερούτη έψαλαν τα «γειτονόπουλα» του 12ου Νηπιαγωγείου Σπάρτης. Το Διοικητήριο Λακωνίας κατακλύστηκε από τις φωνούλες των μικρών μαθητών, που συνοδευόμενοι από τους νηπιαγωγούς τους, «μας είπαν τα κάλαντα, δίνοντάς μας μεγάλη χαρά και μεταφέροντας μας το πνεύμα των Χριστουγέννων», όπως είπε ο αντιπεριφερειάρχης, απευθύνοντας και τις σχετικές ευχές: «Και του χρόνου παιδιά! Καλά Χριστούγεννα!»
Χριστουγεννιάτικα έθιμα
της Πελοποννήσου
Αρκετά είναι έθιμα που χάνονται στα βάθη των αιώνων, αλλά εξακολουθούν να τηρούνται κατά τη διάρκεια των γιορτών σε περιοχές της Πελοποννήσου. Μερικά από αυτά είναι το «σπάσιμο ροδιού» και το «πάτημα της πέτρας και του σίδερου», που συμβολίζουν την καλοτυχία, αλλά και το «ποδαρικό» από ένα μικρό παιδί. Ξεχωριστή θέση στη δημώδη παράδοση των γιορτών κατέχει το κούτσουρο που καίει όλη την ημέρα στο τζάκι, «για να ζεσταίνει την Παναγία που γεννά», τα φαγητά που προσφέρονται στις Μοίρες, καθώς και η τοποθέτηση μίας αγριοκρέμμυδας έξω από την είσοδο της οικίας.
Τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα ψάλλονται από τα παιδιά, είτε την παραμονή είτε ανήμερα της μεγάλης εορτής. Οι μικροί ρωτούν, «να τα πούμε;». Και η νοικοκυρά αποκρίνεται, «ναι». Τότε τα παιδιά ξεκινάνε να τραγουδούν τα κάλαντα, που τα τελειώνουν πάντα με ευχές για καλοτυχία του σπιτιού όλο το χρόνο. Παλαιότερα, η κάθε παρέα που έλεγε τα κάλαντα χτυπούσε τις πόρτες των σπιτιών με ξύλα και μόλις η νοικοκυρά τους άνοιγε κατευθύνονταν στο τζάκι και ανακάτευαν την φωτιά με το ξύλο, λέγοντας ευχές για τη νέα χρονιά. Στο τέλος, τα παιδιά μοιράζονταν καραμέλες και διάφορα άλλα κεράσματα που έπαιρναν ως αντίτιμο για τα κάλαντα και τις ευχές.
Οι τηγανίδες, το χριστόψωμο
και το κυνήγι στη Μάνη
Σε χωριά της Μάνης, κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου, τηρείται το έθιμο της ετοιμασίας των τηγανίδων και των χριστόψωμων. Οι τηγανίδες πλάθονται σε διάφορα σχήματα. Όταν ζυμώνεται σε σχήμα σταυρού, αυτός που την πλάθει εύχεται «να σταυρωθούν τα κακά και του χρόνου». Η πρώτη τηγανίδα που βγαίνει από τη φωτιά, έχει πάντα μεγάλο σχήμα του σταυρό και είναι του Χριστού.
Οι οικογένειες κόβουν στο εορταστικό τραπέζι των Χριστουγέννων το παραδοσιακό χριστόψωμο, το οποίο είναι στολισμένο με σταυρούς. Το ζύμωμα του χριστόψωμου απαιτεί τα πλέον ακριβά υλικά, όπως ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα. Κατά τη διάρκεια του ζυμώματος λένε και την ευχή: «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει». Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες από τη ζύμη. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι ή ένα αυγό, συμβολίζοντας τη γονιμότητα.
Στα χωριά της Μάνης κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής των Χριστουγέννων τα παιδιά έβγαιναν για κυνήγι τα βράδια, εφοδιασμένα με φακούς με καινούργια «πλάκα». Γύριζαν στα χαλάσματα και σε σπήλαια με στόχο τους γουργουγιάννηδες, τα μικρά πουλάκια που κούρνιαζαν εκεί. Τα θάμπωναν με τον φακό και τα έπιαναν. Στη συνέχεια τα πήγαιναν στο σπίτι όπου οι νοικοκυρές τα καθάριζαν και τα πάστωναν, τα έβαζαν σε πήλινα ή γυάλινα βάζα και τα έτρωγαν τα Χριστούγεννα.
