Εξόχως σπουδαία για τη Μονεμβασιά ήταν η Τετάρτη 16 Ιουλίου 2025. Με μεγάλη επισημότητα, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του νεότευκτου Δημοτικού Μουσείου Γιάννη Ρίτσου στην καστροπολιτεία, το «πέτρινο καράβι» του κορυφαίου μας ποιητή. Στην τελετή χοροστάτησε ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μονεμβασίας και Σπάρτης κ. Ευστάθιος, ενώ πλήθος κόσμου τίμησε με την παρουσία του αυτή τη λαμπρή εκδήλωση. Με την τελετή επιστεγάστηκε η ευόδωση του οράματος, για έναν εμβληματικό χώρο που αναδεικνύει τη ζωή και το έργο του μεγάλου Λάκωνα πνευματικού δημιουργού, ενισχύοντας παράλληλα το πολιτιστικό απόθεμα και την ταυτότητα της περιοχής.
Το απόγευμα της Τετάρτης πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του Μουσείου, με τον περιχαρή δήμαρχο Ηρακλή Τριχείλη, περιστοιχισμένο από τους υψηλούς προσκεκλημένους, να κόβει την κορδέλα, ως είθισται. Όσοι βρέθηκαν στην εκδήλωση είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν στο πατρικό σπίτι του ποιητή, που μετατράπηκε πια σε επισκέψιμο μουσείο. Πρόκειται για μια ξεχωριστή στιγμή για τη Μονεμβασιά, τη Λακωνία και την Ελλάδα συνολικά, καθώς το σπίτι του Ρίτσου παραδίδεται στο κοινό μετά από πολυετείς προσπάθειες του Δήμου Μονεμβασίας και του Υπουργείου Πολιτισμού. Το μουσείο δεσπόζει στην είσοδο της καστροπολιτείας, δίπλα στην κεντρική πύλη.
Ευστάθιος: «Ο Ρίτσος σημάδεψε τη ζωή του,
τη ζωή της οικογενείας του και του τόπου μας»
Μετά το πέρας της τελετής εγκαινίων, ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ. Ευστάθιος, εξέφρασε τη χαρά του και την ευγνωμοσύνη του, διότι όπως είπε «εγκαινιάζουμε ένα έργο πολλαπλής σημασίας», ενώ εκδήλωσε και τη συγκίνησή του, για το «γεγονός ότι στο σπίτι αυτό γεννήθηκε ο ποιητής της Ρωμιοσύνης, ένας άνθρωπος που σημάδεψε τη ζωή του, τη ζωή της οικογενείας του και του τόπου μας. Ο άνθρωπος που αγάπησε με πάθος τη Μονεμβασία, γιατί η Μονεμβασία είναι ένας τόπος ιστορικός, που αν δεν την αγαπάει κανείς με πάθος, δεν χρειάζεται να την αγαπάει καθόλου».
Και πρόσθεσε ο σεπτός Ποιμενάρχης: «Είμαι συγκινημένος, γιατί έπαιξαν ρόλο μερικά πρόσωπα, τα οποία υπογραμμίζω και προβάλω. Η κυρία υπουργός έπαιξε τον σπουδαιότερο ρόλο και την ευγνωμονώ, διότι έχει δώσει ιδιαίτερη σημασία σε όλα τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία. Και προσπαθεί αυτά που διδάσκουν με τη σιωπή τους την ιστορία του παρελθόντος, να τα αναζωογονήσει. Να τα φέρει στο αρχαίο τους το κάλλος και να αξιοποιηθούν αναλόγως από τους ανθρώπους που επισκέπτονται αυτό τον ιστορικό τόπο. Να ευχαριστήσω και τη θυγατέρα του αειμνήστου Ρίτσου, η οποία θέλησε και παρέδωσε αυτό το κτίριο στον δήμο -και ευχαριστώ τον δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο- που έκανε τα πάντα ώστε να αξιοποιήσει αυτό το κτίριο, για να συνεχίσει την ιστορία του, γιατί είναι γεμάτο αναμνήσεις, οι οποίες είναι ωφέλιμες για τη ζωή όλων των επισκεπτών».
Ο Ιεράρχης επεφύλασσε και μία πρόταση: «Θέλω, ύστερα, να ρίξω μια ιδέα κι επιτρέψτε μου να το κάνω, έχω τον λόγο μου. Να δοθεί κίνητρο σε κάποιον από τους επιστήμονες, ώστε να μελετήσει τη θρησκευτικότητα του Ρίτσου μέσα από τα ποιήματά του. Κάτι να γίνει, γιατί είναι κρίμα, μια πτυχή της ζωής του να είναι άγνωστη σε πολλούς και να δημιουργεί προβληματισμός στους υπολοίπους». Ο σεβασμιώτατος ευχήθηκε κλείνοντας: «Με όλη μου την καρδιά, να είναι καλορίζικο, η αξιοποίησή του να είναι όσο γίνεται πιο καλή. Και να είστε όλοι καλά και να συναντιόμαστε σε τέτοιες εκδηλώσεις».
Μενδώνη: «Δημιουργούμε εστία πολιτισμού,
παιδείας, διδασκαλίας και ανάπτυξης»
Όπως ανέφερε η υπουργός Λίνα Μενδώνη στον χαιρετισμό της, «σήμερα είναι μία ξεχωριστή μέρα, πρώτα από όλα, για τους Μονεμβασίτες. Είναι μια ξεχωριστή μέρα για όλους εμάς που γαλουχηθήκαμε με τον Γιάννη Ρίτσο, που ανήκουμε στη γενιά, που ζήσαμε τη Μεταπολίτευση και στα σχολικά μας εγχειρίδια μάθαμε την ποίησή του. Είμαι, πραγματικά, ιδιαίτερα χαρούμενη που το Υπουργείο Πολιτισμού βοήθησε, ώστε η οικία της οικογένειας Ρίτσου να ολοκληρωθεί ως χώρος μουσειακός και να αποδοθεί πρωτίστως στους κατοίκους της Μονεμβασιάς και φυσικά στους χιλιάδες επισκέπτες της. Σήμερα, εγκαινιάζουμε το αφιερωμένο Μουσείο στον Γιάννη Ρίτσο, χάρη στην κοινή προσπάθεια του Δήμου, του Υπουργείου Πολιτισμού και φυσικά χάρη στην προσφορά της κ. Έρης Ρίτσου, που το προίκισε με προσωπικά αντικείμενα του ποιητή». Η Λ. Μενδώνη σημείωσε ότι «πολιτική μας αποτελεί η δημιουργία μικρών μουσείων, κελύφη για τις σημαντικές προσωπικότητες που καθόρισαν τη σύγχρονη πολιτιστική μας φυσιογνωμία. Έχουμε εγκαινιάσει την Οικία Ελύτη, είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε το Μουσείο του Καρόλου Κουν, είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε την αποκατάσταση της Οικίας Παλαμά για να δημιουργήσουμε το Μουσείο του Παλαμά. Είναι, πραγματικά, ευχής έργον που σε κάποιες πόλεις, όπως η Μονεμβασιά, λειτουργούν αντίστοιχα μικρά μουσεία, τα οποία λειτουργούν ως πόλοι, όχι μόνο πολιτισμού, όχι μόνο ανάπτυξης, αλλά κυρίως παιδείας, εκπαίδευσης, διδασκαλίας». Όπως επεσήμανε η υπουργός, όσον αφορά στην αγάπη που είχε ο Ρίτσος για την ιδιαίτερη πατρίδα του, «ένα από τα δίπολα της ποίησής του ήταν η θάλασσα από τη μια, και από την άλλη, αυτός ο ασάλευτος βράχος. Αυτό το βράχο, το Υπουργείο Πολιτισμού και ο Δ. Μονεμβασίας τον καθιστούν προσβάσιμο σε όλους τους ανθρώπους. Οφείλουμε οι πάντες -είτε έχουν κινητικά προβλήματα είτε είναι εμποδιζόμενα άτομα είτε έχουν περάσει από την ηλικία της νεότητος- να έχουν το δικαίωμα -γιατί δικαίωμα είναι- να ανεβαίνουν στο βράχο οι πάντες και να προσκυνούν, να επισκέπτονται την αποκατεστημένη από το Υπουργείο Πολιτισμού εκκλησία της του Θεού Σοφίας».
Ακολούθως, χαιρετισμούς εκφώνησαν, κατά σειρά, ο οικοδεσπότης δήμαρχος Μονεμβασίας, Ηρακλής Τριχείλης, ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας και βουλευτής, Θανάσης Δαβάκης, οι βουλευτές Λακωνίας, Νεοκλής Κρητικός και Νάγια Γρηγοράκου, ο αντιπεριφερειάρχης Λακωνίας, Θοδωρής Βερούτης, ο πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Πελοποννήσου και δήμαρχος Καλαμάτας, Θανάσης Βασιλόπουλος. Τέλος, ο Κοσμήτορας της Σχολής Ανθρωπιστικών και Πολιτισμικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Γιώργος Ανδρειωμένος, μίλησε για το έργο και τη σχέση του Γιάννη Ρίτσου με τη Μονεμβασιά (σσ διαβάστε σε επόμενο δημοσίευμα του «ΛΤ» αναλυτικό ρεπορτάζ).
Ακολούθησε λεπτομερής ξενάγηση κι ενημέρωση στους χώρους του μουσείου, στους εκπροσώπους αρχών και τους πολίτες, από την εκπρόσωπο της αναδόχου εταιρείας «Tetragon», Μαρία Μαυροκωστίδου.
Οι παρουσίες
Στην τελετή των εγκαινίων παραβρέθηκαν ακόμα, μεταξύ άλλων, ο θεματικός αντιπεριφερειάρχης Τουρισμού, Θάνος Μιχελόγγονας, ο δήμαρχος Σπάρτης, Μιχάλης Βακαλόπουλος, οι αντιδήμαρχοι Μονεμβασίας, Μολάων και Ασωπού, Σταύρος Χριστάκος, Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης και Πιερρής Παπαδάκης, αντίστοιχα, η πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Μονεμβασίας, Κατερίνα Τσαφατίνου, ο πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας Μονεμβασίας, Παναγιώτης Γράφος, δημοτικοί σύμβουλοι και πρόεδροι κοινοτήτων του Δήμου Μονεμβασίας. Ακόμα, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας, Ευαγγελία Πάντου, ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Λακωνίας, Γιάννης Παναρίτης, ο Αστυνομικός Διευθυντής Λακωνίας, Κωνσταντίνος Σταματόπουλος, ο διοικητής ΚΕΕΜ Σπάρτης, Γεώργιος Ζορμπάς. Επιπλέον, ο διευθύνων σύμβουλος και ο αν. γενικός διευθυντής Αναπτυξιακής Προοπτικής ΟΤΑ της Αναπτυξιακής «Πάρνωνας ΑΕ», Μαρίνης Μπερέτσος και Παναγιώτης Μουζακιώτης αντίστοιχα, ο διευθύνων σύμβουλος, Γιώτης Νικολαΐδης και η Μαρία Μαυροκωστίδου από την ανάδοχο εταιρεία «Tetragon», υπηρεσιακά στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού εκπρόσωποι συλλόγων και φορέων και πλήθος πολιτών.
Παρούσα και η κόρη του ποιητή, Έρη Ρίτσου, η οποία εμφανώς συγκινημένη, στάθηκε ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, φέρνοντας στο φως τη ζωντανή συνέχεια της οικογενειακής κληρονομιάς και το αέναο πνεύμα του πατέρα της. Εκτός από την διάθεση της οικίας, η ίδια παραχώρησε στο μουσείο προσωπικά αντικείμενα και τεκμήρια του πατέρα της, δίνοντας έναν ιδιαίτερο συμβολισμό στον νέο πολιτιστικό χώρο.
Ξεχωριστή ήταν παρουσία του Στέλιου Σγουράκη, ο οποίος έχει επιμεληθεί τα βίντεο που παίζονται στο Μουσείο, ενώ έχει συγγράψει και βιβλίο αφιερωμένο στη Μονεμβασιά. Ο πατέρας του κ. Σγουράκη ήταν στενός φίλος του Γιάννη Ρίτσου.
Ένας νέος πόλος πολιτισμού
και τουριστικής ανάπτυξης
Η μετατροπή της ιστορικής οικίας του Γιάννη Ρίτσου σε μουσείο, μετά την εξαγορά της από τον Δήμο Μονεμβασίας από την οικογένεια του ποιητή, υλοποιήθηκε με χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού, με προϋπολογισμό 276.000 ευρώ, μέσω προγραμματικής σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης με τον Δήμο Μονεμβασίας, την Περιφέρεια Πελοποννήσου και τον Αναπτυξιακό Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης «Πάρνωνας ΑΕ». Το έργο περιελάμβανε εργασίες έρευνας, καταγραφής και μουσειολογικής τεκμηρίωσης, τη μελέτη και τον σχεδιασμό της χωροθέτησης των εκθεσιακών χώρων, την οργάνωση και παραγωγή των εκθεσιακών μέσων, καθώς και την κατασκευή των τελικών υποστηρικτικών υποδομών. Μέσα από σύγχρονα εκθεσιακά μέσα, ψηφιακές εφαρμογές και διαδραστικές εμπειρίες, παρουσιάζεται το πολυσχιδές έργο, η προσωπικότητα και η ακατάλυτη σχέση του ποιητή με τη γενέτειρά του.
Στόχος του Μουσείου Ρίτσου ήταν να δημιουργηθεί ένας ακόμα πόλος προσέλκυσης επισκεπτών που θα εμπλουτίσει την πολιτιστική ταυτότητα του Δήμου Μονεμβασιάς και θα ενισχύσει την τουριστική ανάπτυξη, όχι μόνο του συγκεκριμένου τόπου, αλλά γενικότερα της Περιφέρειας Πελοποννήσου.
Στους χώρους του οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν στη ζωή και το έργο του ποιητή μέσα από πολυμεσικά μέσα, συστήματα αφής και ήχου, καθώς και πλήθος προσωπικών αντικειμένων και τεκμηρίων που φέρνουν τον επισκέπτη σε άμεση επαφή με την προσωπικότητα του Ρίτσου, μίας από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της νεότερης ελληνικής ποίησης. Το μουσείο αποτυπώνει τις σημαντικότερες δεκαετίες της ζωής του, φωτίζοντας τις καλλιτεχνικές, πολιτικές και ανθρώπινες διαστάσεις του, μέσα από επιλεγμένα εμβληματικά, για κάθε ενότητα, ποιήματα, αποτελώντας σταθμό στην ελληνική και διεθνή λογοτεχνική κληρονομιά.
Η αρχιτεκτονική και ιστορική αξία της κατοικίας
Η κατοικία του Γιάννη Ρίτσου, ένα αρχιτεκτόνημα με ιστορία που ανάγεται στους μεταβυζαντινούς χρόνους, βρίσκεται δίπλα στην κεντρική πύλη της καστροπολιτείας, στον ενεργό πυρήνα της Κάτω Πόλης. Με τις, κατά καιρούς, επεμβάσεις που φέρει, κυρίως από τα τέλη του 19ου έως και τον 20ό αιώνα, η οικία διατηρεί έντονα τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής και κοινωνικής ιστορίας του τόπου.
Η κληρονομιά του Γιάννη Ρίτσου
Ο Γιάννης Ρίτσος, από τους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές, με διεθνή φήμη, αποδοχή και ακτινοβολία, γεννήθηκε την 1η Μαΐου του 1909 στη Μονεμβασιά. Αρχικά, η οικογένειά του ζούσε απέναντι από την εκκλησία της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας, αλλά με τη γέννηση του ποιητή, μεταφέρθηκε στο σπίτι που βρίσκεται πλησίον της κεντρικής πύλης της καστροπολιτείας δίπλα στα τείχη. Σήμερα το κεντρικό καλντερίμι του κάστρου έχει το όνομα του μεγάλου ποιητή και έξω από το σπίτι του δεσπόζει η προτομή του. Η οικία της οικογένειας του Γιάννη Ρίτσου βρίσκεται στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Κάτω Πόλης Μονεμβασίας, στη βόρεια πλευρά της ανωδομής του συγκροτήματος της κεντρικής πύλης. Είναι το πρώτο σπίτι του ενεργού οικισμού της Κάτω Πόλης, σε άμεση επαφή και συνάρτηση με το δυτικό τείχος και τον περίδρομό του. Η πρόσβαση στην οικία γίνεται από το κεντρικό καλντερίμι της Κάτω Πόλης, μέσω δρομικής καμάρας. Ο αρχικός πυρήνας της μπορεί να αναχθεί στους μεταβυζαντινούς χρόνους.
φωτο: Ν. Μαστορόπουλος, FB
