Δυσμενέστερη εξελίσσεται με το πέρασμα του χρόνου η εικόνα του Α΄ Κοιμητηρίου Σπάρτης, παρά τις διαρκείς αναφορές και καταγγελίες πολιτών για τα καταφανή σημάδια εγκατάλειψης του ιερού όσο και ιστορικού αυτού χώρου, όπου κείτονται σημαίνουσες προσωπικότητες της τοπικής κοινωνίας.
Τα περισσότερα μνήματα -στο νότιο κυρίως τμήμα του νεκροταφείου- είναι αφημένα στην φθορά του χρόνου ή και πλήρως κατεστραμμένα, ενώ πολλά απ’ αυτά χάσκουν ανοιχτά δημιουργώντας ένα αποκρουστικό όσο και μακάβριο θέαμα, που προσβάλει την αισθητική και προκαλεί το κοινό αίσθημα περί σεβασμού των νεκρών.
Ο φακός του «Λακωνικού Τύπου» (ΛΤ) κατέγραψε και πάλι προ ημερών εικόνες που από μόνες τους μαρτυρούν την πρόδηλη ακαταστασία κι αποσάθρωση, η οποία μοιάζει απαράλλαχτη και παγιωμένη. Σπασμένες μαρμάρινες πλάκες, «χορταριασμένοι» τάφοι, κάθε λογής αντικείμενα κι απορρίμματα ακόμα και μέσα σε ανοιχτά μνήματα, «πνιγμένοι» από τη βλάστηση διάδρομοι έως και φωτογραφίες αποθνησκόντων βουτηγμένες στο χώμα. Λίγο πιο πέρα, το «βομβαρδισμένο» σκηνικό συμπληρώνει ένα κομμάτι του φράχτη που είναι ισοπεδωμένο, επιτρέποντας στον καθένα να εισέλθει στο νεκροταφείο όποτε κι όταν θελήσει.
Από την κεντρική πύλη, ωστόσο και περιηγούμενος κανείς σε μία διευρυμένη ζώνη του νεκροταφείου, ο περιβάλλων χώρος και οι τελευταίες «κατοικίες» δεκάδων συμπολιτών μας διατηρούνται περιποιημένοι και καθαροί. Λίγα μέτρα παραπέρα, όμως, το θέαμα που αντικρίζει ο επισκέπτης είναι θλιβερό και αποκαρδιωτικό. Δύο χώροι σε έναν, λες και υπάρχει μία διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην ακμή και την παρακμή, δύο «κόσμοι» ανάμεσα στο χθες και το σήμερα.
«Τα κόκκαλα θα τρίζουν
από αγανάκτηση για την κατάντια…»
Ενδεικτική της δυσαρέσκειας και δυσφορίας για την εικόνα του νεκροταφείου είναι παρέμβαση του κ. Βασίλειου Λαδά στον «ΛΤ» τον Απρίλιο του 2023, παραμονές του Πάσχα. Τόνιζε χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων: «…Να έχετε όλοι ανοικτά καλά τα αυτιά σας, για να ακούσετε το θόρυβο, από τα κόκκαλα των 118 εκτελεσθέντων και όλων των υπολοίπων ενταφιασθέντων, που θα τρίζουν από αγανάκτηση για την κατάντια και εγκατάλειψη του Α΄ Νεκροταφείου Σπάρτης.
Στο πέρασμα σας σταθείτε και στους οικογενειακούς τάφους υποψηφίων δημάρχων και δημοτικών συμβούλων…». Επιπλέον, σε άλλο σημείο, ο ίδιος υπογράμμιζε την Άνοιξη του 2023: «Είμαστε σε χρονιά δημοτικών εκλογών και εξακολουθεί να υπάρχει η ίδια τριτοκοσμική και απαράδεκτη κατάσταση στο Α΄ Νεκροταφείο Σπάρτης. Φροντίστε με την αδιαφορία σας κύριοι του δήμου, να σηκωθούν μέχρι και οι ενταφιασμένοι από το τάφο και να σας μαυρίσουν. Ο λογαριασμός είναι απλήρωτος για πολλές δεκαετίες, επί σειρά δημάρχων και τα χρωστούμενα κάποιος πρέπει να τα πληρώσει…»
Προτάσεις υπήρχαν
Με κείμενο της στον «ΛΤ» το 2019 που απευθυνόταν στον νεοεκλεγέντα -τότε- δήμαρχο Πέτρο Δούκα, η κ. Ασπασία Λούβη-Κίζη προέτασσε ως επιβεβλημένη μια συνολική παρέμβαση συντήρησης κι αποκατάστασης του νεκροταφείου.
Όπως ανέφερε, «πρόκειται για έργο που απαιτεί ελάχιστα χρήματα τόσα όσα χρειάζονται για να:
• Αναθέσετε στις αρμόδιες υπηρεσίες του δήμου την ευθύνη της συντήρησης και της φύλαξής του.
• Να δώσετε προτεραιότητα σε όσους συγγενείς των εκτελεσθέντων θέλουν να αγοράσουν έναν οικογενειακό τάφο για να βρίσκονται στον ίδιο χώρο με τους γονείς τους, τ’ αδέρφια τους και τους παππούδες τους, για να μπορέσουν αυτοί έστω και σήμερα να αναγράψουν με περηφάνια στον δικό τους τάφο και το όνομα εκείνου του νεκρού που σφράγισε τη ζωή τους. Τα αιτήματα πια θα είναι ελάχιστα.
• έχει γεράσει και η τρίτη γενιά των κατιόντων των θυμάτων. Αυτός όμως δεν είναι λόγος για να αφήσετε κενά τα αδιαφέντευτα μνήματα. Δώστε τη δυνατότητα να πωληθούν όλοι οι κενοί τάφοι. Είναι πολλοί ακόμα οι Σπαρτιάτες που θα ήθελαν να βρεθούν ανάμεσα σε παλιούς συγγενείς και φίλους και να αποκτήσουν εκεί τον οικογενειακό τους τάφο.
• Ξεχωρίστε τους ιστορικούς τάφους που η παρουσία τους επηρέασε οικονομικά, διοικητικά, κοινωνικά την εξέλιξη της πόλης, αλλά δεν έχουν πια κατιόντες και αναλάβετε τη συντήρησή τους.
• Δημιουργήστε επί τέλους το “σήμα” της ομαδικής ταφής, στο σημείο που θα σας υποδείξουν οι τελευταίοι επιζώντες των συγγενών και φίλων των θυμάτων. Δεν απαιτούνται μεγάλες δαπάνες. Μια απλή μαρμάρινη πλάκα που θα αναφέρει την ομαδική ταφή για να βρουν έστω και τώρα ανάπαυση αυτοί οι νεκροί.
• Τέλος φροντίστε να ξεπεραστούν τα οποιαδήποτε γραφειοκρατικά κολλήματα που εμπόδισαν τις προηγούμενες δημοτικές αρχές να υλοποιήσουν αυτή την αυτονόητη πράξη».
Άραγε, τι από τα παραπάνω έχει υλοποιηθεί ύστερα από 4 χρόνια;
Η απόφαση μεταφοράς
που έμεινε στα «χαρτιά»
Εξάλλου, όπως έχει γράψει από το 2019 ο Βαγγέλης Μητράκος, το Α΄ Νεκροταφείο ιδρύθηκε στα 1880 με απόφαση του τότε δημοτικού, μετά την κατάργηση του έως τότε λειτουργούντος Νεκροταφείου του Αγίου Νικολάου Χαρισίου Σπάρτης. «Ο χώρος του ναϊδρίου του Αγίου Γεωργίου, στον οποίο μεταφέρθηκε το νεκροταφείο, ήταν, τότε, έξω από τη Σπάρτη πόλη, ενώ το Ψυχικό ήταν ένα χωριό, που ενοριακώς υπαγόταν στην Καλογωνιά.
Να όμως που τα χρόνια πέρασαν και το Νεκροταφείο του Αγ. Γεωργίου Σπάρτης βρέθηκε μέσα στο πολεοδομικό σχέδιο της πόλης.
Μετά την ίδρυση του νέου 2ου Νεκροταφείου, στα δυτικά της πόλης, στο 1ο Νεκροταφείο γίνονται ταφές μόνο σε οικογενειακούς τάφους και καμιά φορά ταφές, κατ’ εξαίρεσιν, για όσους έχουν “μέσο” και στον άλλο κόσμο», υποστήριζε ο Β. Μητράκος.
Σύμφωνα με τον ίδιο, «το 1ο Νεκροταφείο Σπάρτης έχει, εκ των πραγμάτων, ξεπεραστεί και η παρουσία του μέσα στον ιστό της πόλης καταστρατηγεί τη σχετική νομοθεσία (Αναγκαστικός Νόμος 582/1968 και Υπουργική Απόφαση Α5/1210/1978) που επιβάλλουν την λειτουργία νεκροταφείων “εκτός σχεδίου πόλης” και “μακράν κατοικημένων περιοχών”, “τουλάχιστον 250 μέτρα από το άκρο του εγκεκριμένου σχεδίου πόλης” κι “100 μέτρα από μεμονωμένες οικίες”.
Αποτελεί ειρωνεία να έχει αποφασίσει ο Δήμος Σπάρτης πριν από 140 χρόνια το κλείσιμο και τη μεταφορά του τότε νεκροταφείου της πόλης “της παραμονής αυτού εκεί κριθείσης ανθυγιεινής εφ΄ όσον η πόλις επεξετείνετο” και σήμερα να έχουμε ένα νεκροταφείο, εν λειτουργία, μέσα στην πόλη».
