Μία ολιστική παρέμβαση για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας του αιγιαλού, προς όφελος της οικονομίας και της τουριστικής ανάπτυξης, με δικλείδες προστασίας του περιβάλλοντος και πρόνοιες για αντιμετώπιση της αυθαιρεσίας και των καταπατήσεων, αποτελεί σχέδιο νόμου που παρουσιάστηκε στο υπουργικό συμβούλιο. Μετά τα «Απάτητα Βουνά», η κυβέρνηση έχει στα «σκαριά» και τις «Απάτητες Παραλίες», θωρακίζοντας προστατευόμενες περιοχές χαρακτηρισμένες ως Natura, αλλά και το δημόσιο συμφέρον. Το σχέδιο με τίτλο «Όροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές» τίθεται σε δημόσια διαβούλευση με στόχο να ψηφιστεί τον επόμενο μήνα, προκειμένου οι νέες ρυθμίσεις που αφορούν τις διαδικασίες εκμίσθωσης του αιγιαλού και της παραλίας να εφαρμοστούν από την προσεχή θερινή τουριστική περίοδο.

Στόχοι είναι η θέσπιση νομοθετικού πλαισίου, που θα συνδυάζει την προστασία των αιγιαλών με την ανάπτυξη, αλλά και η ταχεία και διαφανής διαδικασία παραχώρησης των αιγιαλών, μέσω ηλεκτρονικών δημοπρασιών. Επιπλέον, επιδιώκεται η αξιοποίηση της τεχνολογίας για την πιο αποτελεσματική τήρηση της νομιμότητας σε συνδυασμό με αυστηροποίηση των κυρώσεων, καθώς και η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας με διατήρηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων, που σχετίζονται με το περιβάλλον.

Πλαφόν σε ομπρέλες, διαγωνισμοί,
φύλαξη με drones και «καμπάνες»
Το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει 5 άξονες παρεμβάσεων που αναλύονται παρακάτω:

1. Ρυθμίσεις για την προστασία των αιγιαλών με διαβάθμιση
Καθιερώνονται οι παραλίες υψηλής προστασίας («απάτητες παραλίες»), που βρίσκονται σε περιοχές Natura και για τις οποίες θα απαγορεύεται η παραχώρηση και κατ’ επέκταση η τοποθέτηση ομπρελών, ξαπλωστρών κλπ. Οι «απάτητες παραλίες» θα καθοριστούν με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας & Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας με βάση τα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής (πχ η ύπαρξη προστατευόμενων οικοτόπων, σπάνιων ειδών χλωρίδας/πανίδας, ο χαρακτηρισμός τους ως καίριων περιοχών βιοποικιλότητας). Στις λοιπές παραλίες, που βρίσκονται σε περιοχές Natura, προβλέπεται μικρότερο ποσοστό κάλυψης με ομπρελοκαθίσματα της έκτασης που παραχωρείται, που θα είναι συγκεκριμένα 30% του συνολικού εμβαδού έναντι 50% στις παραλίες εκτός Natura. Παράλληλα, ορίζεται ότι ο παλαιός αιγιαλός, που συνορεύει με «απάτητες παραλίες» είναι κοινόχρηστος, ενώ τα υπόλοιπα τμήματα του παλαιού αιγιαλού επανέρχονται στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου και άρα θα μπορούν να αξιοποιούνται από την ΕΤΑΔ.

2. Ηλεκτρονική διαδικασία διεξαγωγής των διαγωνισμών
Οι διαγωνισμοί παραχώρησης θα διεξάγονται αποκλειστικά από την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου (όχι πλέον από τους δήμους), με ηλεκτρονική διαδικασία. Καθιερώνονται με υπουργική απόφαση τυποποιημένα τεύχη διακήρυξης και συμβάσεις παραχώρησης, ενώ η διαδικασία θα πρέπει να ολοκληρώνεται μέχρι τις 31 Μαρτίου κάθε έτους, ώστε να υπάρχει χρόνος προετοιμασίας ενόψει της τουριστικής περιόδου. Κατ’ εξαίρεση για την πρώτη εφαρμογή το 2024 η προθεσμία είναι έως τις 15 Μαΐου.

Θεσπίζεται κατώτατο μίσθωμα, το οποίο εξάγει αυτόματα το ηλεκτρονικό σύστημα με βάση τις αντικειμενικές αξίες της περιοχής, τη διάρκεια της παραχώρησης (συνολικά και εντός του έτους) και τον «Συντελεστή Βαρύτητας Αιγιαλού», που αυξάνει ή μειώνει το μίσθωμα ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αιγιαλού. Οι συμβάσεις παραχώρησης θα έχουν διάρκεια μέχρι 3 έτη.
  Ρυθμίζεται ακόμα το καθεστώς για τις όμορες επιχειρήσεις (είναι οι περιπτώσεις όπου πίσω από τον αιγιαλό ή την παραλία, βρίσκεται ο  χώρος όπου δραστηριοποιείται η επιχείρηση και, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να παρεμβάλλεται μεταξύ τους οδός, πλατεία ή άλλος κοινόχρηστος χώρος ή ακίνητο που ανήκει στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου ή στην ΕΤΑΔ). Στη διαδικασία αυτή (των όμορων επιχειρήσεων) εντάσσονται ξενοδοχειακά καταλύματα, κάμπινγκ, κέντρα αναψυχής, ναυταθλητικά σωματεία, επιχειρήσεις θαλάσσιων μέσων αναψυχής και επιχειρήσεις εκμετάλλευσης ομπρελών και ξαπλωστρών, εφόσον φυσικά υποβάλουν σχετικό αίτημα.

3. Υποχρεώσεις των παραχωρησιούχων και των δήμων
Θεσπίζονται συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τους παραχωρησιούχους, οι οποίοι θα πρέπει:
- Να διασφαλίζουν την ελεύθερη, απρόσκοπτη και ασφαλή διέλευση του κοινού στον αιγιαλό και την παραλία, μεριμνώντας ιδιαίτερα για την πρόσβαση ΑμεΑ και ατόμων με κινητικά προβλήματα, με εγκατάσταση sea tracks.
- Να περιορίζουν την ανάπτυξη των ομπρελών, ξαπλωστρών και θαλάσσιων μέσων αναψυχής σε ποσοστό του εμβαδού της παραχωρούμενης έκτασης, που δεν υπερβαίνει το 60% ή 30% αν πρόκειται για προστατευόμενο αιγιαλό και να διατηρούν ελεύθερη ζώνη από την ακτογραμμή πλάτους τουλάχιστον τεσσάρων μέτρων.
- Να διατηρούν καθημερινά καθαρό τον αιγιαλό ή την παραλία, καθώς και τμήμα ίσης έκτασης του αιγιαλού και παραλίας που δεν έχει παραχωρηθεί και είναι όμορο του παραχωρηθέντος τμήματος.
- Να αναρτούν σε εμφανές σημείο στον αιγιαλό ή την παραλία πινακίδα με τις συντεταγμένες της παραχώρησης, τον αριθμό απόφασης παραχώρησης, τα δικαιώματα του κοινού, καθώς και QR code μοναδικού για κάθε παραχώρηση.
- Να τοποθετούν κινητά στοιχεία (πχ ντους, αποδυτήρια), για την εξυπηρέτηση του κοινού.
- Να φροντίζουν για τη διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος του παραχωρούμενου χώρου, όπως με τη διατήρηση της μορφολογίας της ακτής και της ακτογραμμής.
- Να διαθέτουν ναυαγοσώστη αν ο χώρος της παραχώρησης δεν καλύπτεται από τον οικείο δήμο.
- Να αφαιρούν τον εξοπλισμό (ομπρέλες κ.λπ.) στη λήξη της περιόδου χρήσης, όπως και στη λήξη της παραχώρησης και να παραδίδουν τον χώρο στην αρχική κατάσταση.

Επιπλέον, θεσπίζονται υποχρεώσεις για τους δήμους που είναι: 1) ο καθημερινός καθαρισμός των κοινόχρηστων χώρων, 2) η ανάρτηση πινακίδας με το σχέδιο αιγιαλού και παραλίας, στο οποίο επισημαίνονται όλες οι παραχωρήσεις επ’ αυτού, 3) η ανάρτηση κάθε παραχώρησης με στοιχεία και φωτογραφίες στην ιστοσελίδα τους, 4) η τοποθέτηση παρατηρητηρίων και η πρόσληψη ναυαγοσωστών, 5) η ενημέρωση της ΕΛΑΣ και των Κτηματικών Υπηρεσιών για παραβάσεις που διαπιστώνουν, 6) η άσκηση ελέγχων.

Σημειώνεται ότι το Δημόσιο θα αποδίδει στους δήμους το 60% του ανταλλάγματος από τις παραχωρήσεις.

4. Έλεγχοι-αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας
Παράλληλα με τους επίσημους ελέγχους από τους φορείς του Δημοσίου, δημιουργείται σύστημα ηλεκτρονικών καταγγελιών, στο οποίο θα έχουν πρόσβαση δωρεάν όλοι οι πολίτες μέσω ψηφιακής εφαρμογής στο κινητό τους τηλέφωνο.

Ειδικότερα:
- Δημιουργείται Μητρώο Συμβάσεων Παραχώρησης Απλής Χρήσης Αιγιαλού και Παραλίας στο οποίο καταγράφονται τα δεδομένα όλων των συμβάσεων μαζί με φωτογραφίες και γεωχωρικά δεδομένα.
- Σε κάθε σύμβαση παραχώρησης αντιστοιχεί κώδικας QR-code ο οποίος αναρτάται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας & Οικονομικών, της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου και του οικείου δήμου. Επίσης, αποτυπώνεται υποχρεωτικά στην πινακίδα σήμανσης του αιγιαλού ή της παραλίας. Σκανάροντας το QR-code κάθε πολίτης θα μπορεί να δει το διάγραμμα του παραχωρούμενου αιγιαλού και να υποβάλει άμεσα καταγγελία αν διαπιστώσει υπέρβαση  της παραχώρησης.
- Ασκούνται έλεγχοι από τις αρμόδιες υπηρεσίες, ενώ προβλέπεται η σύσταση ομάδων κοινού ελέγχου με επικεφαλής – συντονιστή εισαγγελέα ή υπάλληλο του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

Προβλέπεται η διενέργεια ελέγχων με drones, προκειμένου να γίνονται απομακρυσμένες επιθεωρήσεις σε ευρύτερη περιοχή χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία των ελεγκτών.

5. Παραβάσεις- ποινές
  Σε περίπτωση κατάληψης αιγιαλού και παραλίας χωρίς να υπάρχει σύμβαση παραχώρησης ή καθ’ υπέρβαση της παραχώρησης, εκδίδεται πράξη απομάκρυνσης εντός 48 ωρών των στοιχείων που έχουν τοποθετηθεί. Επιπλέον, αν δεν υπάρχει σύμβαση εκδίδεται διαταγή σφράγισης και διακοπής λειτουργίας της επιχείρησης που υλοποιείται εντός 24 ωρών με ταινία και πινακίδα στα ελληνικά και τα αγγλικά που ενημερώνει τους πολίτες για τη σφράγιση και το λόγο που έγινε. Τυχόν λειτουργία της επιχείρησης παρά τη σφράγιση συνιστά ποινικό αδίκημα. Παράνομες κατασκευές κατεδαφίζονται. Οι δαπάνες τόσο για την κατεδάφιση όσο και για την απομάκρυνση του εξοπλισμού βαρύνουν τον υπαίτιο.

Σε περίπτωση υποτροπής όταν υπάρχει σύμβαση εκτός από το πρόστιμο, αν η παράβαση είναι εκτεταμένη θα επιβάλλεται οριστική σφράγιση.

Επιπλέον, εφαρμόζεται άμεση καταγγελία της σύμβασης για σοβαρές παραβάσεις του νόμου ή της σύμβασης παραχώρησης, ενώ τα πρόστιμα που ισχύουν σήμερα αυστηροποιούνται.

Η περίπτωση της Λακωνίας
Πεδίο υλοποίησης των προβλέψεων του μελλούμενου νομοσχεδίου, προφανώς είναι και περιοχές υψηλής περιβαλλοντικής και οικολογικής σημασίας στη Λακωνία.

Είναι γνωστό, άλλωστε, πως μία ευρεία έκταση του νομού, από το ανατολικό τμήμα που στέκει το γραφικό Κυπαρίσσι ως τα παράλια της Μάνης στα νοτιοδυτικά, διέπεται από διατάξεις περί προστατευόμενων περιοχών Natura. Εντός αυτής της ζώνης βρίσκεται ο Γέρακας με τα ανεπανάληπτα φιόρδ, η ξακουστή Μονεμβασιά και η «χρυσαφένια» Πούντα Βοιών, η φιλόξενη για τους «φτερωτούς» επισκέπτες και περίφημη για τη βιοποικιλότητά της, λίμνη Στρογγύλη και σαφώς η σμαραγδένια Ελαφόνησος. Ένας από τους τελευταίους φυσικούς παραδείσους στη νότια Ελλάδα, φυσικά, είναι η περιοχή στις εκβολές του Ευρώτα και κυρίως το δέλτα του ποταμού στον μυχό του Λακωνικού Κόλπου. Ο βιότοπος περιλαμβάνει ευρύτερα μια εκτεταμένη ακτογραμμή που ξεπερνά τα 15 χιλιόμετρα, η οποία ξεκινά από τα Τρίνησα και καταλήγει ως την Κοκκινιά Γλυκόβρυσης.

Δυτικότερα, ενώ το τοπίο «αγριεύει» με μια ιδιάζουσα ομορφιά, υπό καθεστώς προστασίας τελεί σχεδόν όλη η χερσόνησος της Μάνης, από το Βαθύ, τοποθεσίες των ΔΕ Οιτύλου και Αν. Μάνης, ως τη νοτιότερη απόληξη της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Βαλκανικής χερσονήσου, το ακρωτήριο Ταίναρο.

Οι δεκάδες παραλίες -οργανωμένες και μη- που βρίσκονται στο εσωτερικό τής παραπάνω ζώνης της Λακωνίας, στις οποίες συρρέουν κάθε καλοκαίρι χιλιάδες άνθρωποι, υπό το πρίσμα των υποψήφιων μέτρων, εκτιμάται ότι θα αποκτήσουν άλλο πλαίσιο κανόνων και εικόνα, όπως και η πλειονότητα των ελληνικών ακτών.