Η 25η Μαρτίου για τον απανταχού Ελληνισμό είναι ημέρα γιορτής και συγκίνησης, αφού σηματοδοτεί τηνέναρξη της Ελληνικής Επανάστασηςτου 1821 με την οποία ο ελληνικός λαός αποφάσισε να αντιδράσει δυναμικά και να ανατρέψει το καθεστώς της υποδούλωσής του για περίπου 400 χρόνια, κάτω από τον τουρκικό ζυγό.
Πολλοί από εμάς τους σημερινούς Έλληνες, έχουμε την εντύπωση ότι αυτή η Επανάσταση ήταν ένα αναπόφευκτο γεγονός που, ούτως ή άλλως, κάποια στιγμή θα συνέβαινε. Κι όμως δεν είναι έτσι. Οι δυσκολίες αυτού του αιματηρού αγώνα ήταν πολλές φορές ανυπέρβλητες και η Επανάσταση κινδύνεψε πολλές φορές να αποτύχει ολοκληρωτικά.
Μία χαρακτηριστική εικόνα που μπορεί να μας αποκαλύψει την τεράστια δυσκολία του συνολικού εγχειρήματος είναι το γεγονός πως περιοχές όπως η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκαν τον 1912, δηλαδή 91 ολόκληρα χρόνια μετά από την ημέρα της έναρξής της!
Η 25η Μαρτίου, δεν πρέπει να πάψει ποτέ να είναι ημέρα εθνικής μνήμης κατά την οποία όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες οφείλουν να αποτίουν φόρο τιμής σ’ αυτούς τους προγόνους που έδωσαν και την τελευταία ρανίδα του αίματός τους για να λεγόμαστε σήμερα έθνος ελεύθερο.
Μαζί μ’ αυτούς, όμως, είναι ανάγκη να θυμόμαστε κι όλους αυτούς τους ξένους που βοήθησαν, υλικά ή ηθικά, τον Αγώνα κι ακόμα περισσότερο εκείνους που ήρθαν να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων επαναστατών. Είναι οι Φιλέλληνες στους οποίους το έθνος μας χρωστάει πολλά.
Ο όρος Φιλέλληνας προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη«Φιλέλλην», που είναι σύνθετη (φίλος + Έλλην) καιαποτελεί χαρακτηρισμό εκείνου που τρέφει ιδιαίτερη αγάπη προς τους Έλληνες και κάθε τι ελληνικό και την εκδηλώνειδια λόγου ή έργου. Στη νεοελληνική καθιερώθηκε να λέγεται για τους ξένους υπηκόους που εκδήλωσαν φίλια αισθήματα προς την Ελλάδα, κυρίως κατά τον Αγώνα της ανεξαρτησίας του 1821, ενώ για το Ως ιδεολογικό και πολιτικό κίνημα και ως λογοτεχνικό ρεύμα, αυτή η αγάπη των ξένων αλλά και η δηλούμενη εύνοια και ενδιαφέρον υπέρ των ελληνικών θέσεων καθιερώθηκε να λέγεται Φιλελληνισμός.
Οι καταγεγραμμένοι φιλέλληνες αγγίζουν τους 940. Προηγούνται όσοι προέρχονται από τις γερμανικές χώρες (342) και ακολουθούν οι Γάλλοι (196), οι Ιταλοί (137),οι Άγγλοι (99) και στη συνέχεια οι Ελβετοί (35), οι Πολωνοί (30), οι Ολλανδοί και οι Βέλγοι (17), οι Ούγροι (9), οι Σουηδοί (9),οι Ισπανοί (9), οι Δανοί (8) και 33 άγνωστης εθνικότητας. Ένας στους τρεις Φιλέλληνες σκοτώθηκε σε μάχη ή πέθανε από τους τραυματισμούς ή τις κακουχίες.(313 από τους 940). Μεταξύ 1821-1822 φτάνουν στην Ελλάδα 489 και πέφτουν στους 64 μεταξύ 1823-1825. Από το 1825 και μετά οι αφιχθέντες φτάνουν τους 318.
Μερικοί από τους γνωστότερους Φιλέλληνες είναι:
• Ο Τόμας Γκόρντον, Σκώτος αξιωματικός που προσέφερε όπλα και χρήματα, και συμμετείχε στην πολιορκία της Τρίπολης.
• Ο Τζορτζ Φίνλεϊ, Σκώτος επίσης που συμμετείχε σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις.
• Ο Σαμουήλ Γκρίντλευ Χάου, Αμερικανός γιατρός
• Ο Κάρολος Φαβιέρος, Γάλλος διοικητής του τακτικού ελληνικού στρατού.
• Ο Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ, Ελβετός τυπογράφος που έδρασε στο Μεσολόγγι.
• Ο Λόρδος Βύρωνας, Άγγλος ποιητής που πέθανε κατά τη διάρκειά της πολιορκίας του Μεσολογγίου.
• Ο Κάρολος Νόρμαν, Γερμανός αξιωματικός που πήρε μέρος στη Μάχη του Πέτα (1822), όπου πληγώθηκε και πέθανε στο Μεσολόγγι το Νοέμβριο του 1822.
• Ο Ερνστ Μάνγγελ, Ούγγρος μουσικός, συνθέτης, και φιλέλληνας, Αρχιμουσικός της πρώτης στρατιωτικής μπάντας της Επανάστασης του 21.
• Ο Σαντόρε ντι Σανταρόζα, Ιταλός επαναστάτης που πέθανεκατά την πτώση της Σφακτηρίας (1825).
Ένας από τους «άγνωστους» Φιλέλληνες είναι ο ΓερμανόςΚαρλ Κρατσάιζεν, που διέσωσε τις μορφές των ηρώων του 1821. Ήταν ένας Βαυαρός αξιωματικός, ο οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα την περίοδο 1826-27 και πολέμησε στο πλευρό των Ελλήνων στην Αίγινα, στον Πόρο, στη Σαλαμίνα, στο Ναύπλιο και στη μάχη του Φαλήρου. Στην ανάπαυλα των εχθροπραξιών αυτόςο αυτοδίδακτος ζωγράφος ζητούσε την άδεια από τους ηγέτες των Ελλήνων γιανα αποτυπώσει τη μορφή τους. Αφού τους απαθανάτιζε με το μολύβι του, τούς έβαζε να υπογράψουν οι ίδιοι το έργο του και η υπογραφή αυτή αποτελούσε πλέον ένα πιστοποιητικό αυθεντικότητας. Ο Κρατσάιζεν βρέθηκε σε αρκετά στρατόπεδα και συγκέντρωσε μια μεγάλη σειρά από προσωπογραφίες πολλών σημαντικών αγωνιστών όπωςο Κολοκοτρώνης, οΜακρυγιάννης, οΝικηταράς, ο Τομπάζης, ο Κουντουριώτης, ο Μιαούλης, οΚανάρης, οΣισίνης, ο Μαυρομιχάληςκ.ά.
Ιδιαίτερα συγκινητική είναι η απεικόνιση του Γεωργίου Καραϊσκάκη, έργο που έμεινε ημιτελές, αφού ο Κρατσάιζεν φιλοτέχνησε το πορτρέτο του ήρωα λίγο πριν από τον θάνατό του, χωρίς να προλάβει να αποτυπώσει λεπτομερώς τα της ενδυμασίας του.
Παράλληλα με τους αγωνιστές, ο Βαυαρός αξιωματικός – ζωγράφος δημιούργησε μια σειράαπό σκίτσα και υδατογραφίες με πολεμικές συνθέσεις και πλοία του αγώνα, το Παλαμήδι, την Αίγινα, τη ζωή των απλών ανθρώπων κ.α. , που αποτελούν ένα μοναδικό καταγεγραμμένο χρονικό με ημερομηνίες.
Όταν επέστρεψε στη Γερμανία, ο Κρατσάιζεν δημιούργησε μια σειρά από 24 λιθογραφίες που κυκλοφόρησαν σε ένα λεύκωμα. Στον πρόλογο αυτής της έκδοσης σημειώνει ο ίδιος ενδεικτικά: «Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στην Ελλάδα μου δόθηκε η ευκαιρία να σχεδιάσω εκ του φυσικού τα πορτρέτα των περισσότερων εξαίρετων ανδρών της νεότερης ιστορίας της χώρας αυτής».
Οιλιθογραφίες του Κράτσαϊζεν κληροδοτήθηκαν μετά το θάνατό του στην κόρη του Μαρία, που με τη σειρά της τα άφησε στον άντρα της, τον ρωσικής καταγωγής καθηγητή Ιών Φετώφ. Αυτός ευρισκόμενος σε προχωρημένη ηλικία αποφάσισε να υπακούσει σε παλαιότερη προτροπή του ζωγράφου Νικολάου Γύζη - την εποχή που ο Γύζης βρισκόταν στο Μόναχο – και αντί να τα κληροδοτήσειστους απογόνους του να τα διαθέσει στο ελληνικό δημόσιο. Έτσι τα έδωσε προς εκτίμηση σε έναν έλληνα ονόματι Αντύπα, ενώ κατέθεσε και σχετική επιστολή στο ελληνικό Προξενείο στο Γαλάτσι της Ρουμανίας.
Ο Αντύπας ήρθε σε διαπραγμάτευση με τον τότε διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης Ζαχαρία Παπαντωνίου, και έτσι τα λιθογραφήματα του Κρατσάιζεν πουλήθηκαν στην Πινακοθήκη το 1926 αντί 200.00 δραχμών, μαζί με προσωπικά αντικείμενα του Βαυαρού Φιλέλληνα, μια φωτογραφία του και ένα σελάχι του Πλαπούτα. Οι λιθογραφίες αυτές βρίσκονται σήμερα στην Αίθουσα Ελευθερίου Βενιζέλου του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου της Αθήνας.
Από τα έργα του Κρατσάιζεν, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, εμπνεύστηκαν πολλοί καλλιτέχνες μεταξύ των οποίωνο Θεόδωρος Βρυζάκης, ο πρώτος της Σχολής του Μονάχου. Στον περίφημο πίνακά του «Το εν Πειραιεί ευρισκόμενον στρατόπεδον του Καραϊσκάκη, έτος 1827» ανάμεσα στους αγωνιστές με τις φουστανέλες διακρίνεται με βαυαρική στολή και ο Καρλ Κρατσάιζεν.
Ο Καρλ Κρατσάιζεν, εν αγνοία του, δεκαετίες πριν να επινοηθεί και να διαδοθεί η φωτογραφία και η απαθανάτιση των ανθρώπων, ανέλαβε τον ρόλο του «φωτογράφου ή οπερατέρ», με τη σύγχρονη ορολογία, ρόλο που εκπλήρωναν στην εποχή εκείνηόσοι κατείχαν την τέχνη της ζωγραφικής και του σχεδίου. Χάρησ’ αυτόν τον ανιδιοτελή Φιλέλληνα γνωρίζουμε κι εμείς σήμερα την αυθεντική μορφή των μεγάλων αγωνιστών του 1821, στους οποίους χρωστάμε την Ελευθερία μας.