Το 1915 Γερμανοί αρχαιολόγοι, πραγματοποιώντας ανασκαφές στον Κεραμεικό της Αθήνας, ήρθαν αντιμέτωποι με μια σπουδαία -αν όχι τη σπουδαιότερη για την πόλη της Σπάρτης- ανακάλυψη· τον ομαδικό τάφο 14 Σπαρτιατών οπλιτών που αποτελούσαν τη σωματοφυλακή του Βασιλιά Παυσανία. Όμως, λόγω του τότε εθνικού διχασμού, το εύρημα δεν έλαβε τις διαστάσεις που του έπρεπε και ακόμα μέχρι σήμερα δεν είναι ευρέως γνωστό στους περισσότερους από εμάς.
Σύμφωνα με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών, το οποίο είναι και ο «ιδιοκτήτης» του ευρήματος σήμερα, πρόκειται για τον μοναδικό μέχρι στιγμής τάφο αρχαίων Σπαρτιατών πολεμιστών αλλά, επίσης, και ένας από τους ελάχιστους τάφους Σπαρτιατών της κλασικής εποχής που έχει διασωθεί.
Η ανασκαφή του 1915 έφερε στο φως σκελετούς Λακεδαιμονίων που σκοτώθηκαν το 403 π.Χ. στον Πειραιά, όμως ετάφησαν στο «Δημόσιο Σήμα», το σημαντικότερο νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας.
Συνολικά βρέθηκαν σε άριστη κατάσταση 23 σκελετοί Σπαρτιατών πολεμιστών. Οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να ταυτοποιήσουν τους σκελετούς των δυο πολέμαρχων, του Χαίρωνα και του Θίβραχου, που υπολογίζεται ότι η ηλικία τους ήταν γύρω στα πενήντα, του Ολυμπιονίκη Λακράτη, ενώ υπολογίζεται ότι οι ηλικίες των υπολοίπων κυμαίνονται από τα 20 έως τα 25 έτη.
Οι Σπαρτιάτες οπλίτες που ετάφησαν σε ύπτια στάση με το κεφάλι ακουμπισμένο πάνω σε λίθο, ήταν τυλιγμένοι τιμητικά με τους κόκκινους στρατιωτικούς τους μανδύες.
Να σημειωθεί ότι οι αρχαιολόγοι υπογραμμίζουν πως μέχρι σήμερα δεν έχει ανακαλυφθεί ούτε ένα οστό από Σπαρτιάτη του 5ου αιώνα στην πρωτεύουσα της Λακωνίας.
Ν. Κρητικός: «Τομή στην Ιστορία
η μεταφορά των σκελετών στο Νέο Μουσείο»
Τον Σεπτέμβριο του 2021 ο βουλευτής Λακωνίας της ΝΔ Νεοκλής Κρητικός ξεκίνησε, μαζί με τους συνεργάτες του, με ιδιαίτερη προσοχή και τον απαιτούμενο σεβασμό, τις διαδικασίες «επαναπατρισμού» στη λακωνική πρωτεύουσα των λειψάνων του Σπαρτιάτη Ολυμπιονίκη Λακράτη, των πολέμαρχων Χαίρωνα και Θίβραχου καθώς και των συμπολεμιστών τους.
Δεδομένου ότι η έκθεση των συγκεκριμένων σπουδαίων αρχαιολογικών ευρημάτων θα προκαλέσει παγκόσμιο ενδιαφέρον, ο κ. Κρητικός με την ομάδα του, αφού διερεύνησαν διεξοδικά το θέμα, δημιούργησαν και τεκμηρίωσαν αναλυτικό φάκελο ενώ συνέταξαν και σχετική επιστολή με το αίτημα της μεταφοράς τους στη Σπάρτη, τα οποία ο κ. Κρητικός παρέδωσε στην υπουργό Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη στις 19 Νοεμβρίου 2021.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης του βουλευτή με την υπουργό, υπογραμμίστηκε ότι η μεταφορά των ευρημάτων στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης, θα είναι ένα ιστορικό και με παγκόσμιο αντίκτυπο γεγονός. Επιπλέον, ο κ. Κρητικός τόνισε στην κ. Μενδώνη ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν πολλά οστά αρχαίων Σπαρτιατών και ειδικά Πολεμαρχών και κανένα Ολυμπιονίκη.
«Ουσιαστικά με τη μεταφορά τους, θα κάνουμε μια τομή στην ιστορία. Θα είναι μια σπουδαία κίνηση από όλους τους εμπλεκόμενους», επισημαίνει ο βουλευτής με την κ. Μενδώνη να δηλώνει ενθουσιασμένη με την πρόταση και να υπόσχεται να ενεργοποιήσει τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού προκειμένου να δουν το διαδικαστικό του θέματος.
Στις αρχές του περασμένου Δεκέμβριου και αφού η κ. Μενδώνη είχε αποστείλει το αναλυτικό και τεκμηριωμένο αίτημα του κ. Κρητικού συνοδευόμενο από τις δικές της κατευθύνσεις στις αρμόδιες υπηρεσίες, ο βουλευτής επισκέφθηκε τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού.
Μετά από συνεννόηση με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο καθώς και με τον υπεύθυνο αρχαιολόγο του χώρου κ. Λεωνίδα Μπουρνιά, ο βουλευτής στάθηκε με δέος μπροστά στα οστά του Ολυμπιονίκη Λακράτη, τα οποία απλώς φυλάσσονται στον χώρο.
«Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό, ίσως και το μοναδικό παγκοσμίως αρχαιολογικό-ανθρωπολογικό εύρημα, ο μοναδικός ίσως ταυτοποιημένος σκελετός της Αρχαιότητας, ο οποίος και μας συνδέει με απτό τρόπο, με το περιβάλλον των Ολυμπιονικών της Αρχαίας Ελλάδας. Η έκθεσή του στους επισκέπτες, θα αποτελέσει κορυφαία είδηση για την παγκόσμια αθλητική-ολυμπιακή κοινότητα και όχι μόνο», σημειώνει ο βουλευτής.
Μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, συναντήθηκε και με την διευθύντρια του Ινστιτούτου κ. Katja Sporn, με την οποία είχε μια πολύ θερμή συνομιλία και με την οποία και συμφώνησε να βρεθεί ένας κατάλληλος τρόπο συνεργασίας για την ικανοποίηση του αιτήματος.
«Ήταν μια ξεχωριστή μέρα. Συγκίνηση και δέος μπροστά από οστά ενός αρχαίου Σπαρτιάτη, που έχει τιμήσει τον τόπο του, όχι μόνο ως νικητής στους Ολυμπιακούς αγώνες, το 416 π.χ. αλλά και με τη θυσία του, υπερασπιζόμενος με τη ζωή του, ως μέλος της φρουράς, τον βασιλιά της Σπάρτης Παυσανία στη μάχη. Η συγκεκριμένη επίσκεψη, ελπίζω να είναι η απαρχή για να επιστρέψει ο Ολυμπιονίκης στην πατρίδα του και να τοποθετηθούν τα οστά του στο νέο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης μας», δηλώνει ο κ. Κρητικός.
Τέλος στις 16 Φεβρουαρίου κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ο λάκωνας βουλευτής τον ενημέρωσε για το θέμα και του παρέδωσε ολοκληρωμένο φάκελο με το αίτημά του. Ο πρωθυπουργός έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον ενώ ο κ. Κρητικός θα συνεχίσει τις επαφές προς όλες τις κατευθύνσεις προκειμένου να καμφθούν οι όποιοι αρνητικοί παράγοντες και να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες με θετική έκβαση.
«Σε αυτή την προσπάθεια δεν περισσεύει κανένας μας και θα ήταν πολύ όμορφο και αποτελεσματικό, αν μπορούσαμε να κινηθούμε όλοι μαζί, αλλά με προσεκτικά και οργανωμένα σωστά βήματα», ολοκληρώνει ο βουλευτής.
Π. Δούκας: «Ως Δημοτική Αρχή
στηρίζουμε τις προσπάθειες του κ. Κρητικού»
Όπως δηλώνει στον «ΛΤ» ο Δήμαρχος Σπάρτης κ. Πέτρος Δούκας, «η συγκίνησή μας είναι μεγάλη για τους Σπαρτιάτες νεκρούς στον Κεραμεικό καθώς είναι τα μοναδικά λείψανα αρχαίων προγόνων που έχουν διασωθεί».
«Η επιστροφή των λειψάνων στη Σπάρτη, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, δώσει νέα λάμψη στην πόλη μας και θα τονώσει το πολιτιστικό της απόθεμα», υπογραμμίζει ο κ. Δούκας και ολοκληρώνει λέγοντας πως «στηρίζουμε κάθε προσπάθεια «επαναπατρισμού» των λειψάνων όπως αυτή του κ. Κρητικού».
Ο Τάφος των Λακεδαιμονίων
στον Κεραμεικό
Οι Γερμανοί αρχαιολόγοι που ανέσκαψαν τον ομαδικό αυτόν τάφο, εκτός από τους σκελετούς βρήκαν και επιτύμβια στήλη με μια επιγραφή -τα γράμματά της ήταν στο λακωνικό αλφάβητο, και όχι σε αυτό που χρησιμοποιούσαν οι Αθηναίοι- που καταγράφει τα ονόματα του Θίβραχου και του Χαίρωνα, με την ένδειξη «πολέμαρχος» δίπλα στο κάθε όνομα, καθώς και το γράμμα Λ, που ίσως είναι ό,τι απέμεινε από το όνομα του Ολυμπιονίκη Λακράτη.
Στις ταφές δεν βρέθηκαν κτερίσματα, κάτι που είναι σύμφωνο με τη νομοθεσία του Λυκούργου που απαγόρευε τα κτερίσματα στους σπαρτιατικούς τάφους.
Ήδη από το 1915, οι Γερμανοί αρχαιολόγοι δημοσιοποίησαν το συγκλονιστικό αυτό εύρημα (πρώτο επιστημονικό δημοσίευμα από τον A. Brueckner). Στη συνέχεια, το 1937, ο ανθρωπολόγος E. Breitinger, δημοσίευσε τα πρώτα στοιχεία από τη μελέτη του σκελετικού υλικού των Σπαρτιατών. Ήταν όλοι τους πολύ ψηλοί, με τα δεδομένα εκείνης της εποχής, αφού είχαν μέσο όρο ύψους 1.70 εκ.
Αργότερα, αναφορές για τους σκελετούς των Σπαρτιατών γίνονταν σε εξειδικευμένα άρθρα για τον Τάφο των Λακεδαιμονίων στον Κεραμεικό. Το πιο πρόσφατο δημοσίευμα είναι της Dr Jutta Stroszeck, «Το Μνημείο των Λακεδαιμονίων στον Κεραμεικό» στον τόμο «Πόλεμος-Ειρήνη και Πανελλήνιοι Αγώνες» (Αθήνα 2013). Όμως, το εύρημα αυτό απουσιάζει από βιβλία και άλλα δημοσιεύματα για την αρχαία Ελλάδα ή ακόμη και την αρχαία Σπάρτη, με αποτέλεσμα να είναι άγνωστο στο ευρύ κοινό.
Σύντομη ιστορική αναδρομή στα γεγονότα
από τον Πέτρο Δούκα
Μετά τις καταστροφικές ήττες στη Σικελία το 411 π.Χ. και στη Ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς το 405 π.Χ., η Αθήνα εξαντλήθηκε και ουσιαστικά ηττήθηκε στον Πελοποννησιακό Πόλεμο.
Το 404 ο Λύσανδρος εγκαθιστά στην Αθήνα την Τυραννία των Τριάκοντα, που πραγματικά εξέπληξαν με την ακραία αγριάδα τους.
Το 403 ο Θηραμένης οχυρώνεται με τους δημοκρατικούς οπαδούς του στη Καστέλα στον Πειραιά! Νίκησαν τις δυνάμεις των Τριάκοντα οι οποίοι έφυγαν αμέσως από την Αθήνα.
Οι ολιγαρχικοί της Αθήνας ζήτησαν τη βοήθεια των Σπαρτιατών. Ο μεν Λύσανδρος πρέσβευε ότι η Αθήνα έπρεπε να αντιμετωπισθεί πολύ σκληρά, ενώ ο βασιλιάς Παυσανίας, πιο μετριοπαθής, ήθελε να βάλει τους Αθηναίους να τα βρουν μεταξύ τους.
Ο Παυσανίας στρέφεται κατά των δημοκρατικών του Πειραιά, που δεν ήθελαν την παρουσία και διαμεσολάβηση του Παυσανία. Στράφηκε όμως με πολύ ήπιο τρόπο, χωρίς αποφασιστικότητα, για να μην “κάψει τις γέφυρες”!
Οι Σπαρτιάτες φονεύουν 30 «ψιλούς» (=ελαφρά οπλισμένους) από τους δημοκρατικούς, αλλά φονεύονται και μερικοί Σπαρτιάτες από βέλη και ακόντια (είναι αυτοί που ετάφησαν τιμητικά στον Κεραμεικό). Ακολούθησε και άλλη μάχη στην οποία φυσικά νίκησαν οι Σπαρτιάτες και έστησαν τρόπαιο, ενώ σκοτώθηκαν 150 περίπου από τους δημοκρατικούς.
Όπως περιγράφει ο Ξενοφώντας στα Ελληνικά [2.4.33] «ἐκεῖ δὲ ἔτυχον ἐξοπλιζόμενοι οἵ τε πελτασταὶ πάντες καὶ οἱ ὁπλῖται τῶν ἐκ Πειραιῶς. καὶ οἱ μὲν ψιλοὶ εὐθὺς ἐκδραμόντες ἠκόντιζον, ἔβαλλον, ἐτόξευον, ἐσφενδόνων• οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι, ἐπεὶ αὐτῶν πολλοὶ ἐτιτρώσκοντο, μάλα πιεζόμενοι ἀνεχώρουν ἐπὶ πόδα• οἱ δ’ ἐν τούτῳ πολὺ μᾶλλον ἐπέκειντο. ἐνταῦθα καὶ ἀποθνῄσκειΧαίρων τε καὶ Θίβραχος, ἄμφω πολεμάρχω, καὶ Λακράτης ὁ ὀλυμπιονίκης καὶ ἄλλοι οἱ τεθαμμένοι Λακεδαιμονίων πρὸ τῶν πυλῶν ἐν Κεραμεικῷ.»
Η μεσολάβηση του Παυσανία συμφιλίωσε τους ολιγαρχικούς της Αθήνας με τους δημοκρατικούς του Πειραιά, αλλά ουσιαστικά επέτρεψε στον Θρασύβουλο να κυριαρχήσει στα πολιτικά πράγματα της Αθήνας!
Και το 395 π.Χ. ο Θρασύβουλος ανταπέδωσε την διαλλακτικότητα των Σπαρτιατών, συμμαχώντας με Πέρσες, Θηβαίους, Κορινθίους και Αργείους εναντίον της Σπάρτης στον λεγόμενο Κορινθιακό Πόλεμο!
