Γράφει ο Ηλίας Παναγιωτακάκος
Επιτέλους δικαιώνεται με Π.Δ. το αίτημα της επίσημης αναγνώρισης της θυσίας του Ολοκαυτώματος στο Παλαιομονάστηρο του Βρονταμά… Είναι η ώρα της ανάδειξης και του Ολοκαυτώματος της Κρεμαστής (Παλαιοχώρα) με 400 κατοίκους της…!
Ο δημογέροντας της Κρεμαστής Αναγνώστης Παπαμιχαλόπουλος, λέει: «ο Ιμπραήμ «διεσκόρπισε το χωρίον».
Μετά από 15 χρόνια προσπαθειών των Δημάρχων (κ.κ. Γ. Γρυπιώτη και Δ. Βέρδου), των Δημοτικών Συμβουλίων διαχρονικά και διαπαραταξιακά και των Βουλευτών της Λακωνίας υπογράφηκε το ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ υπ.’ αριθμ. 20 (Τεύχος A’ 35/10.03.2025) όπου επισημοποιείται ως επίσημη αργία η 15η Σεπτεμβρίου ως ύψιστη τιμή για την θυσία των 400 Βρονταμιτών στο Παλαιομονάστρο το 1825. Το Π.Δ. υπογράφεται στις 20 Φεβρουαρίου 2025 από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΥ και τον Υφυπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ΑΘΑΝΑΣΙΟ ΠΕΤΡΑΛΙΑ και τον Υπουργό Εσωτερικών ΘΕΟΔΩΡΟ ΛΙΒΑΝΙΟ. Το #ΜΑΖΙ είναι η πιο μαγική λέξη και έχει αποτελέσματα παντού.
Έτσι, στα 200 χρόνια η θυσία των θα γιορταστεί ως επίσημη επέτειος της Ελληνικής Πολιτείας, της Περιφέρειας Πελοποννήσου και του Δήμου Ευρώτα.
Το ιστορικό
200 χρόνια από το Ολοκαύτωμα στο Παλαιομονάστηρο του Βρονταμά.
Κάθοδος του Ιμπραήμ στη Λακωνία (Από τα Τρίνησα στο Παλαιομονάστηρο)
Κούγκι, Αρκάδι αλλά και Παλαιομονάστηρο της Λακωνίας, θυσία για την Ανεξαρτησία και την Ελευθερία της Ελλάδος.
Στις 30 Αυγούστου 1825 ο Ιμπραήμ, αφήνοντας φρουρά στην Τριπολιτσά, ξεκίνησε για την πρώτη του εισβολή. Με τις δυνάμεις του έφθασε στα Τρίνησα, εξουδετέρωσε την εκεί φρουρά προχώρησε λεηλατώντας και καίοντας τα χωριά της πεδιάδας του Έλους. Οι κάτοικοί τρομοκρατημένοι αναζήτησαν καταφύγιο στα ορεινά του Πάρνωνα, δηλαδή τα βουνά του Ζάρακα. Ο Ιμπραήμ στις 5 Σεπτεμβρίου έφθασε στους Μολάους, όπου και κατασκήνωσε.
Ο Κολοκοτρώνης με τις ελληνικές δυνάμεις έχει φτάσει από τον Κοσμά στο Γεράκι, σκόπευε να αποκλείσει τον εχθρό στα νότια της γραμμής (Κουρκούλα - Γκαγκανιά - Τούρλα - Κουλοχέρα) και για αυτόν ακριβώς το λόγο, στις 8 Σεπτεμβρίου, μετακινήθηκε στην Κρεμαστή και ο όγκος των ελληνικών δυνάμεων εγκαταστάθηκε στην περιοχή Γεράκι-Κρεμαστή –δηλαδή οι δυνάμεις του στρατοπέδου του Αγίου Πέτρου με αρχηγούς τους Ι.Νοταρά, Γενναίο Κολοκοτρώνη, Κανέλο Δεληγιάννη, Γ.Γιατράκο, Παναγιώτη Νοταρά, Γ.Χελιώτη ή Λύκο, Στάικο Σταικόπουλο κ.ά.
O Iμπραήμ, αφού έκαψε λοιπόν τους Μολάους αντιλαμβανόμενος τις προθέσεις του αντιπάλου, κινήθηκε προς τα Νιάτα και την Απιδιά θέτοντας ως στόχο τώρα τα Κουνουποχώρια.
Στις 11 Σεπτεμβρίου η μια φάλαγγα του εχθρού που είχε διανυκτερεύσει στα Νιάτα κινήθηκε προς το Μαριόρεμα (τη διάβαση Μαρί), όπου συνάντησε τις ελληνικές δυνάμεις του Στάικου Σταικόπουλου, και η άλλη, που είχε διανυκτερεύσει στην Απιδιά, κατευθύνθηκε προς το Γεράκι και μέρος της προς τη διάβαση Κοσμά, που είχαν καταλάβει οι αδελφοί Ζαχαρόπουλοι. Κοντά στο Μαρί είχε λάβει θέση μέρος των ελληνικών δυνάμεων, ενώ οι υπόλοιπες θα είχαν αναπτυχθεί από Μαρί μέχρι την Κρεμαστή.
Οι δυο αυτές διαβάσεις ήλεγχαν τον δρόμο προς την Κυνουρία. Ύστερα από συγκρούσεις στις δασώδεις πτυχές του Ελατιά, και με μικρές απώλειες από τις δυο πλευρές, το βράδυ της 11ης Σεπτεμβρίου οι Έλληνες βρίσκονταν στον Κοσμά και οι αντίπαλοι στο Γεράκι.
Κατά τη διάρκεια αυτών των επιχειρήσεων, έντρομοι οι κάτοικοι της περιοχής είχαν εγκαταλείψει τα χωριά τους και πολλοί απ’ αυτούς είχαν βρει καταφύγιο στο μικρό και παλαιό κάστρο του Κυπαρισσιού, στην ορεινή και δύσβατη θέση «Κούλια». Τότε και οι μοναχοί εγκατέλειψαν το μικρό μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων του Χάρακα.
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1825, τα στρατεύματα του Ιμπραήμ καίνε το Γεράκι! Εκατοντάδες οι νεκροί. Οι γύρω ελιές και τα υπόλοιπα δέντρα καίγονται! Πολλοί κάτοικοι τρέχουν στα ορεινά να γλιτώσουν. Τα γυναικόπαιδα ανεβαίνουν τους Σορμπάνους για να φτάσουν στο λιμάνι της Πλάκας κι από ‘κει να φυγαδευτούν στις Σπέτσες και την Ύδρα. Δεν τα καταφέρνουν όλοι.
Μόλις ο Ιμπραήμ, ενώ βρισκόταν στο Γεράκι, έλαβε την πληροφορία, απέστειλε στις 12 Σεπτεμβρίου μέρος της δύναμής του που έφθασε στο Κυπαρίσσι την επόμενη, εφόσον έπρεπε να περάσει από την Κρεμαστή και να ανεβεί στο υψηλό Χιονοβούνι.
Κατά τον Α.Φραντζή, την είδηση έλαβε από οθωμανικό αιχμάλωτο. Κατά την τοπική παράδοση, ο προδότης ήταν κάποιος Σκεύης από το Μαρί ή ένας Τούρκος λιποτάκτης που ήταν στην υπηρεσία ενός Δρίβα στο Κυπαρίσσι.
Ο τελευταίος μόλις πληροφορήθηκε ότι ο εχθρός πλησίαζε, έφυγε για τις Σπέτσες, ενώ ο Τούρκος αναχώρησε για την Κρεμαστή και καθ’ οδόν συνάντησε τις εχθρικές δυνάμεις, που αδυνατώντας στην έρημη ορεινή περιοχή να εντοπίσουν το κάστρο, σκόπευαν να επιστρέψουν άπρακτοι. Τους οδήγησε λοιπόν από στενό μονοπάτι στη θέση «Νεράκι».
Οι πολιορκούμενοι εύκολα υπέκυψαν την επόμενη, Δευτέρα 14 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με τους καταλόγους αιχμαλώτων της περιοχής. Ο αριθμός τους υπολογίζεται περίπου στους 400, άνδρες κατασφάγησαν. Τότε έλαβε χώρα και το συγκινητικό επεισόδιο με την «ηρωίδα της Κρεμαστής», που μας παρέδωσε ο Μ.Οικονόμου. Κατά την παράδοση ήταν η Κονδυλία Γκιουζέλη. Οι αιχμάλωτοι με την επιστροφή του εχθρού σύρθηκαν στην Κρεμαστή, πολλοί εξοντώθηκαν στη θέση «Τουρκοκίβουρο», όπου αργότερα κτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Κωσταντίνου, και στη συνέχεια η εχθρική δύναμη πυρπόλησε το χωριό. Το μέγεθος της συμφοράς δηλώνει η λακωνική φράση του δημογέροντα της Κρεμαστής Αναγνώστη Παπαμιχαλόπουλου: «ο Ιμπραήμ «διεσκόρπισε το χωρίον». Στη συνέχεια ο αντίπαλος αναχώρησε για να συναντήσει το κύριο σώμα.
Οι συνέπειες των γεγονότων για την περιοχή ήταν σοβαρότατες, αφού ο ανδρικός πληθυσμός μειώθηκε και όσοι απέμειναν, έπρεπε να οργανώσουν από τη στάχτη και πάλι τη ζωή τους.
Η ηρωίδα της Κρεμαστής
«Μεταξύ των εις παρά την Κρεμαστήν Παλαιόκαστρον, εις το οποίον ως εν ασφαλεί είχον καταφύγει τινά γυναικόπαιδα, και το οποίον κυριεύσας ηχμαλώτισε τους εν αυτώ, ευρίσκετο και τις νεάνις ωραία, ιστάμενη εις το χείλος εντός των κρημνών. Παρ’αυτή προσελθών τις χιλίαρχος Αλβανός ηπίως φερόμενος και πείθων αυτήν να μη φοβήται, υπέσχετο εις αυτήν Αλβανιστί (εγνώριζε δε και αυτή την Αλβανικήν) ότι θέλει να ζήσει μετ’αυτού ως κυρά, εάν εις αυτόν παραδοθή εκείνη απαντήσασα, «πώς είναι δυνατόν σκλάβα και κυρά!» εκείνος ανταπάντησεν, ότι θα την πάρη σύζυγον και θα είναι επί άλλων κυρία λέγων δε ταύτα προσήγγιζεν εις αυτήν, η δε ως συστελλομένη και προφυλαττομένη ατρομητί αλλάξασα επιτιδείως θέσιν, ώθησεν αυτόν κατά του κρημνού, ειπούσα «δεν το αξιώνεσαι, μουρτάτη».
Ούτω δε κρημνίσασα αυτόν, επήδησε και αυτή κατόπιν εις τον αυτόν κρημνόν, ίνα μην συλλάβωσιν αυτήν άλλοι ζώσαν, και ούτως εφονεύθησαν και οι δύο. Ταύτην ωνομάσαμεν ημείς αυτήν τότε ηρωίδα της Κρεμαστής». (από το βιβλίο της Μ. ΓΙΑΝΝΙΟΥ – ΠΑΠΑΦΡΑΓΚΟΥ)
Στις 15 Σεπτεμβρίου του 1825 ένα ακόμα «Όχι» στην υποταγή ακούστηκε απέναντι στον Ιμπραήμ από 400 Βρονταμίτες. Φωτιά και θειάφι η απάντηση των Οθωμανών και το Ολοκαύτωμα του Παλαιομονάστηρου ζωντανή μνήμη για την Ανεξαρτησία και την Ελευθερία της Ελλάδος.
Στην πορεία διάσωσης των γυναικόπαιδων του Βρονταμά ηγετικό ρόλο αναλαμβάνει ο παπα-∆ημήτρης Παπαδημητρίου, ο οποίος μαζί με τον Βρονταμίτη οπλαρχηγό Γιάννη Καραμπά εμψυχώνουν και δίνουν θάρρος στους κατοίκους. Ως καταφύγιο επιλέγουν το Παλαιομονάστηρο, έναν ναό αφιερωμένο στη Θεοτόκο, στον Άγιο Νικόλαο και στο μεγαλομάρτυρα Νικήτα, με σπάνιες τοιχογραφίες του χρονολογούνται από το 1201 μ.χ.
Φτάνοντας ο Ιμπραήμ στο Βρονταμά αντικρίζει ένα έρημο χωριό. Λίγοι γέροι, ανήμποροι να μετακινηθούν αρνούνται να αποκαλύψουν το καταφύγιο. Ο θυμός του μεγάλος. Έφιπποι ανιχνευτές χτενίζουν όλη την περιοχή. Καταφέρνουν να εντοπίσουν κάποιους έγκλειστους που είχαν κατέβει στον κάμπο να μαζέψουν σταφύλια. Τους ακολουθούν και εντοπίζουν το οχυρό που είχαν καταφύγει περίπου με 400 Βρονταμίτες. Τα στρατεύματα του Ιμπραήμ καταφθάνουν μπροστά σε ένα πραγματικά δύσκολο οχυρό. Η κατάληψή του δεν φαίνεται εύκολη υπόθεση καθώς πρόκειται για ένα μοναστήρι αετοφωλιά, χωρίς καμία πρόσβαση.
Μετά το «Όχι» των Βρονταμιτών στην παράδοση τους η πολιορκία ξεκινά με αλλεπάλληλες επιθέσεις. Οι Βρονταμίτες έχοντας πίστη στο Θεό και αγάπη για την πατρίδα αντιστέκονται σθεναρά. Μέσα στο μοναστήρι ακούγονται ύμνοι και ψαλμωδίες και αυτό μανιώνει περισσότερο τον Ιμπραήμ. Ένας στρατηγός του παρατηρεί πως ο βράχος που σκέπαζε το μοναστήρι, σε ένα του σημείο, δεν είναι τόσο παχύς. Αμέσως δίνεται η εντολή να ανατιναχθεί το σημείο αυτό με φουρνέλα.
Φωτιά και θειάφι η απάντηση των Οθωμανών και το Ολοκαύτωμα του Παλαιομονάστηρου ζωντανή μνήμη για την Ανεξαρτησία και την Ελευθερία της Ελλάδος.
Απαιτείται όμως εξωτερίκευση και ορθή προβολή αυτού του ιστορικού γεγονότος ως ελάχιστη προσφορά των επιγόνων μια Ελεύθερης και Ανεξάρτητης Πατρίδας που οι πρόγονοι θυσίασαν τα πάντα για την «Ελευθερία και την Πίστη την Αγία».
Οι εθνικές περιστάσεις απαιτούν την Εθνική Ομοψυχία και την προάσπιση των Εθνικών μας δικαίων κατοχυρωμένων σε Διεθνείς αναγνωρισμένες Συνθήκες.
Αιώνιοι οι μάρτυρες και οι αγωνιστές στο Παλαιομονάστηρο του Βρονταμά, στην πεδιάδα του Έλους, στο Γεράκι, Νιάτα, Κρεμαστή!
